Communisme, socialisme en oud geld
Egyptische roman over de jaren 50 in Caïro, toen Nasser aan de macht was.
Talrijke romans proberen de geschiedenis en zijn rumoerige tijden vast te leggen. Het zijn veelal de oorlogen die de show stelen. Maar ook politieke veranderingen, gevolgen van staatsgrepen en stille revoluties mogen er zijn. Zoals de roerige tijden die de geschiedenis van Egypte tekenen. Eerst het fabelachtige farao-land, heel veel later gedomineerd door de Engelsen. Toen deze kolonisten werden verdreven en Gamar Abdel Nasser in 1954 aan de macht kwam, lieten ze heel wat achter. Zoals dromen over hun bier. En verloren identiteiten.
In Bier in de Snookerclub komt de Egyptische kopt Ram aan het woord. Ram is een enfant terrible, vol streken en een liefde voor geld, dat hij echter niet heeft. Rams vader heeft zijn hele kapitaal vergokt en zijn weduwe en zoon berooid achtergelaten. Die leven nu in de schaduw van diverse puissant rijke tantes van Ram. En daar maakt Ram handig gebruik van, net zoals van andere rijken in zijn omgeving. Ram, en zijn maatje Font met wie hij is opgegroeid, zijn zoals zoveel rijkeluiskinderen min of meer ‘westers’ opgevoed en naar Engelse of Franse scholen gegaan. Eigenlijk staat hun leven heel ver af van de gewone Egyptenaar. Ze beschouwen zich soms zelfs niet als Egyptenaar. Font is uiteindelijk bij de snookerclub gaan werken. Ram is niet van plan zijn heerlijke leven van flierefluiten en drinken in Caïro op te geven en gaat hierin behoorlijk ver. In de snookerclub drinkt hij Bass bij gebrek aan Engels bier: een mix van bier, wodka en whisky. Hij tart zijn tantes, die dankzij hun grote rijkdom, als vorsten over het familierijk willen heersen, net zoals Nasser Egypte naar zijn regels wil hebben dansen en die de rijkdom van de verwesterde families wil afkalven. Toch is Ram ook duidelijk zoekende: in de politiek (die hij zegt te verafschuwen) en in de liefde.
Ram is een beminnelijk hoofdkarakter die je meteen in de armen sluit, ondanks zijn uitgesproken meningen en zijn kleine streken. Alleen al om zijn persoon zou je dit boek moeten lezen. Maar hij is wel sterk gevormd door de geschiedenis van zijn tijd: door Engelse kolonisatie, Egyptische revoluties, oorlogen en dictatuur. Hij is een speelbal tussen de rijke elite en het in die tijd immer populairder wordende communisme, een partij die in het Egypte van Nasser streng verboden werd. Hij is een toeschouwer van het lot van de joden, een bevolkingsgroep die het niet alleen mondiaal, maar ook in Egypte steeds moeilijker kreeg. De combinatie van een zuipende en romantische schelm en de heftige geschiedenis van Egypte is een fraaie combinatie.
Het is het enige boek van Waguih Ghali, waarin best wel wat semi-autobiografische gegevens staan, zoals dat hij arm was, maar rijke familie had. Begin jaren ‘50 vluchtte hij naar Europa, waar hij in verschillende landen, verschillende baantjes aannam om te overleven. Zijn laatste jaren bracht hij in Engeland door waar Bier in de Snookerclub in 1964 voor het eerst werd gepubliceerd. Hij woonde in Londen bij zijn Engelse vriendin en editor Diana Athill, die na zijn zelfmoord in 1969 een boek over hem schreef: After a funeral (gepubliceerd in 1986). Naast enkele artikelen in the Manchester Guardian werden ook dagboeken van hem gepubliceerd .
Bier in de Snookerclub is altijd juichend ontvangen omdat het zo beeldend het leven in Egypte onder Nasser weergeeft. En dankzij Ram die over heel wat grenzen stampt is het een heerlijk boek om te lezen. Het wordt als een Egyptische klassieker beschouwd. In deze nieuwe editie is het heldere nawoord van Jamal Mahoub bovendien een welkome aanvulling op de historische kant van het boek.
Waguih Ghali – Bier in de snookerclub (Beer in the Snooker Club, vert. Paul Heijman) Jurgen Maas 2023
Leestips
Van de schrijver van het nawoord:
Parker Bilal – De donkere straten van Caïro
Over de tijd onder Nasser:
Ra’oef Moes’ad Basta – Het struisvogelei
André Aciman – Uit Egypte
Over de tijd net voor Nasser:
Lawrence Durrell – Justine
Alaa Al Aswani – De Automobielclub van Caïro
Egypte 1981:
Nagieb Mahfoez – De dag dat de leider werd vermoord
Nog een mozaïekvertelling uit Noord-Afrika (Marokko):
Tahar Ben Jelloun – De schrijver
In de gevangenis in Noord Afrika:
Tahar Ben Jelloen – Een verblindende afwezigheid van licht