Lawrence Durrell – Justine

Eerste deel Alexandrië Kwartet

Engelse roman over een buitenechtelijke romance in bruisend Alexandrië.

Het eerste boek dat ik van deze schrijver las was Bitter Lemons, een autobiografisch verslag van de schrijvers verblijf op Cyprus (1953-1955). Ik was overdonderd, zo mooi en vooral beeldend was dit geschreven. Je kreeg de neiging om meteen af te reizen naar dat idyllisch mooie eiland.

Lawrence Durrell was een echte globetrotter. Geboren in India (Engelse ouders), zwierf hij vervolgens door de wereld dankzij diplomatieke posten en ander werk: Engeland, Griekenland, Cyprus, Egypte, Argentinië, Servië en Frankrijk, de landen waar hij langere tijd verbleef. Vier huwelijken, twee dochters en een indrukwekkende lijst van boeken, zowel romans als poëzie en reisverhalen.

Het Alexandrië Kwartet wordt beschouwd als zijn beste, of belangrijkste werk. Het eerste deel, Justine, werd al in 1957 gepubliceerd. Vreemd genoeg is er nog geen roman van Durrell in het Nederlands vertaald. Applaus voor uitgeverij Van Maaskant Haun, die het Alexandrië Kwartet in zijn fonds heeft opgenomen en het eerste deel Justine heeft gepubliceerd.

Het speelt in het vooroorlogse Alexandrië en gaat over een Ierse leraar die van zijn Griekse danseresje Melissa houdt, maar ook voor Justine valt, de joodse vrouw van de machtige en rijke koptische Egyptenaar Nessim. Hun liefde blijft niet onopgemerkt, zelfs Nessim krijgt er lucht van, waardoor een gevaarlijke situatie ontstaat. Maar liefde kent geen verstand. Of soms toch wel.

In Justine doet Darley, zoals de Ierse leraar in de andere delen zal worden genoemd, uitgebreid uit de doeken hoe alles zo is gekomen (in de volgende delen komen andere mensen aan het woord). Over zijn vriendschap met Nessim, wanneer er wat gebeurde en met wie hij in die tijden ook omging. Hij raakt zelfs verslaafd aan een boek dat een vorige man van Justine over haar had geschreven, waarin hij nog meer over haar te weten komt, ook al heeft hij het gevoel dat ze door zijn vingers heen blijft glippen.

Naast de geliefden is er een kleurrijke verzameling van andere karakters die het verhaal bevolken, zoals Darley’s huisgenoot Pombal die op het Franse consulaat werkt en voortdurend nieuwe vriendinnen heeft, de schrijver Pursewarden, de Griekse makelaar Capodistrio of de altijd als militair verklede, eigenzinnige Scobie. Kabalisten, een jachtpartij, romantische weekenden aan de kust, het komt allemaal voorbij.

En ja, het was weer smullen, ook al kost een Durrell lezen best wat tijd. Het is net als een machtig stuk chocoladetaart eten: te goed om zo naar binnen te schrokken. Het verhaal bruist en borrelt aan alle kanten, de beelden snellen voorbij en woorden rijgen zich aaneen tot poëtische zinnen. Beelden vooral van Alexandrië, eens een internationale enclave waar schrijvers, kunstenaars, miljonairs, gelukzoekers en noem ze maar op, met de Egyptenaren de stad levendig hielden. Je zou de stad met zijn stof, geuren, geluiden, plensbuien en hitte kunnen beschouwen als de hoofdpersoon van dit liefdesdrama. Waarin twee geliefden en hun andere liefdes en vrienden zich hunkerend in voortbewegen. Smachtend om geliefd te zijn, niet bang om overspel te plegen.

Durrell roept de vooroorlogse jaren op in Alexandrië, toen buitenlanders en anders gelovigen nog welkom waren in de Egyptische maatschappij waar de Engelsen het jarenlang voor het zeggen hadden. Net zoals de in Tanger wonende Paul Bowles schreef over de internationale bewoners van Tanger, weliswaar ná de Tweede Wereldoorlog. Boeken van beide schrijvers vormen prachtige documenten over een legendarische ex-pat-tijd in Noord-Afrika. Lawrence Durrell legt daar nog eens zijn lyrische schrijfstijl bovenop. Nu is het wachten op de andere delen van het Alexandrië Kwartet.

Lawrence Durrell – Justine (Justine, vert. Meta Gemert), Van Maaskant Haun, 2023

Leestips
Van dezelfde schrijver:
Bitter Lemons (Engels)
Over Alexandrië:
André Aciman – Uit Egypte
Ex-pats in Marokko, van Paul Bowles:
Het dak van de hemel
Een kille regen
Het huis van de spin
Hoog boven de wereld
Vóór de dekolonisatie van Egypte:
Alaa Al Aswani – De Automobielclub van Caïro
Maguih Ghali – Bier in de snookerclub
Michel Ondaatje – De Engelse patiënt
Ronde dezelfde tijd in Noord-Afrika:
Yasmina Khadra – Wat de dag verschuldigd is aan de nacht
Leïla Slimani – Mathilde
Leïla Slimani – Kijk ons dansen
Liefde is niet altijd makkelijk:
Joachim Bessing – Untitled
Orhan Pamuk – Het museum van de onschuld
Coco Mellors – Cleopatra en Frankenstein
Bariş Biçakçi – Radeloos als we waren
Sally Rooney – Normale mensen