Het stille verval van de tijd
Sara Baume – Handwerk
Een fictieve roman over een huis en een stel, én een autobiografisch boek over de schrijfster en haar huis op het Ierse platteland.
In 2015 trad de Ierse kunstenares Sara Baume toe tot de literaire wereld met haar debuutroman Stommelen stampen slaan, een sensationele verrassing die zeer goed werd ontvangen. Het gaat over een man, een beetje anders dan anderen, en zijn eenogige hond die op een rondreis door Ierland gaan. Een zachte, weemoedige, tere, mooie en tegelijkertijd zo donkere roman, waarin naast de man en de hond de natuur veel indruk maakt.
In haar tweede roman Zevenduizend eiken voegt Sara Baume haar kunstenaarschap en het schrijven samen: over een kunstacademiestudente die zich wegens depressiviteit even terugtrekt in de villa van haar overleden oma op het Ierse platteland. Wederom een origineel boek van een soms droevige schoonheid en heel veel natuur.
Tweeluik
Nu zijn er weer twee boeken van Sara Baume uit en vertaald. Je kunt het gerust een tweeluik noemen, want ze werden tegelijkertijd geschreven en hebben gemeenschappelijke punten: Weken maanden jaren is een fictief verhaal over een stel dat zich in een huis terugtrekt op het platteland van Ierland. Handwerk is non-fictie en autobiografisch, over de schrijfster, haar vriend, hond en huis op het Ierse platteland. En beide, net als Baume’s eerste twee romans, zijn verpletterend mooi.
Weken maanden jaren
Ik begon met Weken maanden jaren, over Bell en Sigh die hun stadsleven verruilen voor een leven in een huisje aan de kust, onder een berg. Ze brengen ieder hun eigen huisraad en een hond mee en beginnen het huis naar hun hand te zetten, zonder er iets aan te veranderen. Ze willen geen contact meer met vrienden en familie en verlaten hun plek alleen voor de noodzakelijke boodschappen in een nabijgelegen dorp. De enige mensen die ze regelmatig zien buiten het winkelpersoneel en soms wat toeristen, zijn de man die elk jaar de olie en een kalender met ‘wijze’ spreuken komt brengen, de buurman die boer is en zijn koeien naast hun huis heeft staan en de huisbaas.
Ze gaan zo volledig in hun duurzame leven en elkaar op, dat door de jaren heen zelfs hun herinneringen met elkaar verknoopt raken en ze een eigen taal ontwikkelen. Ze wandelen, zwemmen, vissen, koken, kijken naar de ruis op een aftandse tv en reizen via kaarten op internet over de wereld. Terwijl het stof zich verzamelt en weer wegwaait, de gaten in hun kleren vallen, het vuil de kieren in het houtwerk vult, de honden en het huis verouderen zijn de seizoenen de enige verandering in hun leven. Ook al verwacht je misschien een onoverkomelijk drama.
De berg
Het is moeilijk vast te stellen wie Bell en Sigh zijn en bijvoorbeeld hoeveel jaren ze tellen. Ze worden vanaf een afstand beschreven, want het is de berg die op hen neerkijkt en het dagelijks leven beschrijft: een koe die uitbreekt, een vis die gevangen wordt, een waslijn die knapt of een vogelhuisje dat maar niet wil blijven hangen. “Alleen de berg keek omhoog, omlaag en om zich heen, zag alles tegelijk, hield de wacht.” In de achtste winter besluiten Belle en Sigh eindelijk de berg te beklimmen.
Net zoals in Stommelen stampen slaan zijn er de vier seizoenen die voorbijglijden, ook al zijn ze uitgesmeerd over zeven jaren. Net als in Baume’s andere werk wordt ook deze roman speciaal gekleurd met rake natuurbeschrijvingen. Het huis met zijn vloeren, muren, plinten, gordijnen en rammelende ramen is het hoofdonderwerp. Nog meer uitgewerkt dan de villa waarin hoofdpersoon Frankie zich terugtrekt in Zevenduizend eiken. Het is een huis waar je je net zoals Bell en Sigh langzaam in gaat nestelen, ondanks de gebreken die met de seizoenen groeien, maar soms toch ook door de huisbaas worden gerepareerd.
Sterker nog dan het verhaal, wat niet het opzienbarendste deel van het boek is, zijn de woorden en beschouwingen die Sara Baume gebruikt om het leven te beschrijven. De details van een verglijdend leven en van een levendige natuur vol dieren en planten. Het is pure poëzie, waarbij ze typografisch ook nog eens kracht probeert bij te zetten, door onnatuurlijk grote spaties te hanteren in sommige zinnen.
Handwerk
Veel mensen denken er wel eens over na om zich terug te trekken zoals Bell en Sigh deden. Het is maar de vraag of iedereen bestand is tegen een tamelijk geïsoleerd leven met een ritme dat zich plooit naar de natuur en waar de donkere avonden binnen ellenlang kunnen duren. Dat Sara Baume dit alles zo prachtig kan beschrijven, komt waarschijnlijk dat ze zelf, samen met haar vriend en hond, op het platteland is gaan wonen. Wat ons tot het tweede boek brengt: Handwerk.
Handwerk is een autobiografisch boek, waarin we het huis van Bell en Sigh deels zien verschijnen, net zoals andere details uit de roman Weken maanden jaren vallen te herkennen (én uit haar andere werk). Sara beschrijft haar huis waarin ze met vriend en hond woont, de indeling van de ruimten, haar kunstenaarschap, een beetje van haar leven en dat van haar vader en haar grootvader. Het geeft een inkijkje in hoe Weken maanden jaren is ontstaan. Er valt veel in te herkennen na het lezen over het leven van Sigh en Bell, zoals ook de wandelingen, die Sara dagelijks maakt en inspiratie gaven tot het schrijven van Weken maanden jaren.
Vogels
Toch is Handwerk ook een zelfstandig werk met een eigen thema. Net zoals Sara Baume in Zevenduizend eiken deed, brengt ze ook hier weer haar schrijverschap en haar kunst tezamen. Veel van de korte stukjes proza gaan over vogels. Vooral trekvogels en hun bijzondere prestaties om de wereld rond te vliegen. De zeer poëtische en filosoferende stukken worden vergezeld door (helaas zwart/wit) foto’s van vogels die Sara maakte van klei en vervolgens kleur gaf. Ze vertelt hoe ze werden gemaakt en wat dit project voor haar betekende. Uiteindelijk is er een multimedia project uit gekomen met de titel: Het alfabet van vogels, met voorlezen, film en muziek.
Het maakt Sara Baume tot een grote en interessante schrijfster, die naast haar passie voor de natuur ook de kunst niet uit haar boeken kan houden. Dat deed ze al op bijzondere wijze in Zevenduizend eiken, nu weet ze je nieuwsgierig te maken naar haar andere werk. Een schrijfster wiens werk dicht op het intieme leven en de natuur staat, en dat alles verwoord in pure poëtische zinnen.
Sara Baume – Weken maanden jaren (Seven Steeples, vert. Lette Vos), Koppernik/Oever 2023
Sara Baume – Handwerk (Handiwork, vert. Lette Vos), Koppernik/Oever 2023
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Handwerk
Stommelen stampen slaan
Zevenduizend eiken
Uit dezelfde school:
Claire-Louise Bennett – Poel
Claire-Louise Bennett – Kassa 19
Kunst in de literatuur:
Siri Hustvedt – Wat me lief was
Sara Stridsberg – Droomfabriek
Teruggetrokken in de natuur:
Evie Wild – Overal vogelzang
Mooi poëtisch en ontregelend, met een sterke link naar de natuur:
Bart Koubaa – Een goede vriend
Jaap Robben – Birk
Jim Crace – Een man, een vrouw en de dood