Vreemdelingen
Maleisische roman over racisme en illegale arbeid.
Volgens Wikipedia bestaat de bevolking van Maleisië uit ongeveer 60% Maleisiërs, 24% Chinezen en de rest uit onder andere Pakistanen en Indiërs. Het verhaal gaat over de ongelijke kansen van deze verschillende bevolkingsgroepen: de Maleisiërs hebben alle rechten, de Chinezen beheersen de handel en de rest wordt als slijk der aarde behandeld.
Ah Hock groeit op in een arm traditioneel vissersdorpje, waar dankzij de groeiende industrieën rond de opkomende steden het water vervuilt en het er steeds moeilijker wordt te overleven. Ah Hock ondervindt dat hij met een Chinese moeder wordt achtergesteld en dubbel zo hard moet werken om iets van zijn leven te maken. Een jongen uit het dorp, Keong, introduceert hem in het leven van de grote stad, maar Ah Hock merkt al snel dat Keong zijn geld verdient met onzuivere zaakjes. Het lukt hem echter niet altijd op afstand van hem te blijven en zo klopt het noodlot aan. Ah Hock vermoordt een man en verliest alles wat hij zo zorgvuldig heeft opgebouwd. Wanneer hij zijn straf heeft uitgezeten, komt een journaliste hem opzoeken om zijn verhaal te horen.
Het leven van Ah Hock is een en al treurnis. Doordat hij opgroeide in armoede, heeft hij geen positieve verwachtingen van het leven. Wat dat betreft lijkt hij op Albert Camus’ hoofdpersoon Meursault in De vreemdeling, die ook een man vermoordt. Ah Hock doet wat zijn baas zegt, Ah Hock loopt op zijn tenen om het zijn vrouw naar de zin te maken. Maar een beetje ambitie heeft hij wel: door hard te werken weet hij zich steeds verder naar boven te werken, wat echter inhoudt dat het werk minder zwaar wordt, maar de top onbereikbaar blijft. Daar heeft Ah Hock vrede mee.
Meursault was een vreemde man, omdat hij uiterlijk geen empathie toonde: hij liet geen traan toen zijn moeder stierf en begon de dag erna een relatie met een vrouw. Dat komt hem duurt te staan op zijn proces. Ook Ah Hock heeft een zekere gelatenheid, zoals hard lachend weglopen, nadat hij om niets was ontslagen bij een restaurant waar hij al jaren werkte. Tijdens zijn proces wordt hem deze labiliteit ten laste gelegd.
Albert Camus heeft zijn verhaal geheel gecentreerd rond de karaktereigenschappen van zijn hoofdpersoon, de opgelegde vriendschap met buurman Raymond en hoe dat alles tegen hem werkt in het proces. Ook Ah Hock’s opgelegde vriendschap met Keong komt hem duur te staan. Tash Aw is echter veel verder gegaan. Het verhaal over Ah Hock is ingebed in een duidelijke klacht over de onmenselijke behandeling van immigranten en vluchtelingen in Maleisië.
Ah Hock krijgt te maken met mensen die in illegale arbeidsmigranten handelen. Al als kind in het dorp kreeg hij de waarschuwing zich ver weg van de Indiërs te houden, die op omringende plantages werkten, “want misschien straalde hun ongeluk op je af”. Nu hij meer van het leven heeft gezien en zelfs een Bengaal heeft gedood, ziet hij de onrechtvaardigheid ervan. Ah Hock’s verhaal is doorspekt met akelige voorbeelden over het zware leven van legale en illegale immigranten, zoals uit Bangladesh, Nigeria, Myanmar (Rohingya’s) en Indonesië, verhalen waar zelfs de journaliste van schrikt.
Tash Aw’s eerste boek De zijdehandelaar, een schitterend verhaal over een zoon op zoek naar de ware aard van zijn vader, spettert met romantiek, avontuur en geschiedenis. Zijn derde boek (zijn tweede boek Kaart van een onzichtbare wereld heb ik niet gelezen) Vijfsterrenmiljardair krijgt al meer sociale inhoud: over jonge mensen die er alles aan doen om rijk te worden in de grote stad Shanghai. Met zijn vierde boek, Wij, de overlevenden, heeft hij een nieuw onderwerp aangesneden, ditmaal met een oorverdovende schreeuw om gerechtigheid.
Ik vraag me af hoe De vreemdeling (1914) er had uitgezien, wanneer ex-communist Albert Camus, overleden in 1960, het boek een eeuw later had geschreven. Wat me opviel bij het herlezen van de roman, dat speelt in een Algerijns stadje, was dat het leven er zo westers leek. Behalve dan de drie ‘slechte’ arabieren, wordt er slechts hier en daar gerefereerd aan de achterstelling van de oorspronkelijke bevolking in de Franse kolonie Algerije, alsof Camus zich totaal niet met dit onderwerp bezighield. Zou hij in deze tijd een soortgelijk boek als Aw Tash hebben geschreven, waarin milieuvervuiling, arbeidsmigratie en vluchtelingen wel een rol spelen?
Aw Tash is een schrijver van onze tijd, niet bang voor hedendaagse onderwerpen. Ook dankzij zijn meeslepende stijl van schrijven zijn al zijn boeken het dubbel en dwars waard om gelezen te worden. De zijdehandelaar werd in 2005 bekroond met de Whitbread Book Award en eindigde op de longlist van de Man Booker Price, net zoals ook Vijfsterrenmiljardair in 2013 eindigde op dezelfde longlist. Van mij mag Tash Aw dit jaar winnen, of minstens op de shortlist eindigen.
Tash Aw – Wij, de overlevenden (We, the survivors, vert. Paul van der Lecq), De Bezige Bij 2019
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
De zijdehandelaar
Vijfsterrenmiljardair
Een man en zijn proces:
Albert Camus – De vreemdeling
Over een ander bizar proces:
Tarun J. Tepal – India. Het leven van mijn moordenaars
Hoe het tot moord kan komen:
Tanguy Viel – Artikel 353
Graeme MacCrae Burnet – Zijn bloedige plan
Hogerop komen:
Aravind Adiga – De witte tijger
Klassegeweld:
Arundhati Roy – Het ministerie van Opperst Geluk