Niets nieuws onder de zon
Dystopie 1984 van George Orwell, gezien vanuit een vrouwelijk perspectief.
George Orwell (1903 – 1950), journalist, schrijver en literair criticus, trok in 1936 naar Spanje om er in de revolutie te strijden aan de kant van de marxistische partij (POUM), die later in gevecht raakte met Stalinisten, die hij zijn hele leven bleef haten. Orwell’s twee grootste romans, Animal Farm (1945) en 1984 (1949), waren een reactie op het totalitaire regime van Stalin in Rusland. De romans waren zo succesvol dat ze op menige school verplicht leesmateriaal werden en nog steeds niet zijn vergeten, dankzij gevleugelde uitspraken zoals “Big Brother is watching you”. Toen Donald Trump in 2017 in Amerika aan de macht kwam, leek de Big Brother-staat uit het verhaal van 1984 niet ver weg met alle staatsleugens en werd het boek weer razend populair. Niet iedereen heeft het boek gelezen, of herinnert zich het gehele verhaal in details, de titel 1984 is echter nog steeds alom bekend.
Oceanië
Je hoeft 1984 niet gelezen te hebben, noch kennis te hebben van de inhoud, wanneer je Julia van Sandra Newman wil lezen. Vooraf is het wel leuk om te weten dat 1984 het verhaal over Winston Smith is, een man die in een wrede dystopie leeft, waar de staat je voor het minste kan breken. Winston wordt verliefd op Julia, die samen met Winston naar de ondergang dendert. Sandra Newman heeft nu het verhaal van Julia geschreven en zich hiervoor de wereld van George Orwell’s 1984 toegeëigend (waarvoor ze toestemming kreeg van de familie van Orwell).
Julia leeft dus (net als Winston) in de totalitaire staat Oceanië waar, via beeldschermen die altijd aan staan, wordt toegekeken op ieders leven, waar je altijd het risico loopt gepakt te worden, mocht je staatsgevaarlijke dingen zeggen, doen of denken. Of gewoon per ongeluk worden opgepakt. Het Ministerie van Liefde is het gebouw waar de martelingen plaatsvinden, het ministerie van Vrede houdt de oorlogen gaande, het Minsterie van de Waarheid verzint waar men in moet geloven en ga zo maar door. De drie kernspreuken van de Partij zijn: Oorlog is vrede, Vrijheid is slavernij en Onwetendheid is kracht. Wat de staat betreft is er niets nieuws in Julia, alles wordt alleen vanaf de vrouwelijke kant bekeken.
Julia en seks
Julia is lid van het Antiseks Jeugdverbond en is een monteur, die de machinerie lopende moet houden op de afdeling Fictie, waar de verhalen worden verzonnen om het volk tevreden te houden. Julia doet uiterlijk braaf haar best een goeie ingezetene van de staat van Grote Broer te zijn, een man die ze zo graag zou willen ontmoeten. Ze kent echter ook de grenzen van de beeldschermen en weet hoe ze stiekem dingen kan doen, zoals seks hebben zo vaak ze kan (wat eigenlijk alleen voor de voortplanting is bedoeld), of dingen op de zwarte markt verhandelen in de proleswijken, waar Grote Broer minder grip op heeft, waar geen schild hangt tegen bombardementen en geen elektriciteit is. En Julia is nieuwsgierig naar de opstandelingen onder leiding van Emmanuel Goldstein.
Julia raakt geïntrigeerd door een kameraad die bekend staat onder de naam Ouwe Sikkeneur: Winston Smith die bij Archieven werkt. Een zuur kijkende man die, wanneer je goed kijkt, best wel knap is. En daar houdt Julia van. Ze vindt de enigmatische Winston steeds aantrekkelijker en probeert hem in haar net te vangen. Zo ontmoeten ze elkaar weer, ditmaal in de roman die voornamelijk over Julia gaat.
Overleven
De wereld van Oceanië blijft zijn wrede trekken houden: de verschrikkingen om onterecht te worden opgepakt, om zomaar te verdwijnen, de beeldschermen die alles zien, nooit weten aan welke kant iemand staat en dan maar hopen dat je nooit in kamer 101 terechtkomt. Sandra Newman heeft niets aan de wereld van George Orwell veranderd, hoogstens hier en daar wat toegevoegd. Julia groeide bijvoorbeeld niet op in de hoofdstad Londen (Luchtstrook 1), maar in Semi-Autonome Zone 5 (SAZ 5, ooit de provincie Kent), die in 1984 niet voorkomt. Ook heeft ze het fameuze briefje waarmee Julia stiekem een afspraak met Winston probeert te maken, een andere oorsprong gegeven. En zo zijn er voor de oplettende lezer tal van toevoegingen, die de wereld van Orwell’s 1984 nog levendiger maken. Het boek 1984 van George Orwell is dan ook beduidend dunner.
Sandra Newman heeft veel werk gemaakt van het karakter van Julia, die, net als Winston Smith, probeert zo goed mogelijk te overleven, door te doen wat de partij haar opdraagt, maar stiekem op haar manier ook verzet pleegt. Het is dit ingewikkelde spel van kat en muis dat de spanning in het boek doet oplopen, daar je nooit zeker bent van de kant die Julia kiest.
Aanvulling
Uiteindelijk heeft Sandra Newman haar verhaal niet beëindigd in het café waarin Julia en Winston elkaar nog een laatste keer zien. Het heeft een ander verrassend einde. Sandra Newman heeft duidelijk haar eigen visie in het boek gelegd, zonder die van Orwell af te vallen. Bovendien gebruikt ze haar eigen stem die in soepele zinnen een vlotte Julia tekent, een vrouw die weet wat ze wil. Julia is een grotere held dan Winston, die meer een antiheld is.
Julia is een meer dan geslaagde aanvulling op George Orwells 1984. Het boek kan op zichzelf worden gelezen en is bovendien een smakelijk voorafje voor de klassieker zelf.
Sandra Newman – Julia (Julia, vert. Rob Kuitenbrouwer en Frank Lekens), De Bezige Bij 2023
Leestips:
George Orwell – 1984
Dystopiën:
Karin Boye – Kallocaïne
Cynan Jones – De wetten van water
Christoph Ransmayr – De sluismeester
Diane Cook – De nieuwe wildernis
Hanya Yanagihara – Naar het paradijs
Margaret Atwood – De Maddaddam trilogie
Assaf Gavron – Hydromania
Oorlog en martelen:
Émilienne Malfatto – De kolonel slaapt niet