Christoph Ransmayr – De sluismeester

Een verboden liefde

Oostenrijkse roman over een broer, zus, vader en moeder in een wereld vol water.

Er komen steeds meer dystopische romans uit. Wanneer zo’n boek teveel de realiteit benadert, kan dat een ‘onheimisch’ gevoel geven en heb je de neiging het boek weg te leggen, tenzij de schrijver er een sterk verhaal van maakt met een blijde boodschap (zoals De dag dat de walvis kwam van John Ironmonger). Anderen zijn zo cliché en zitten zo in hun eigen wereld gevangen dat de lezer er moeilijk kan binnenkomen. Kallocaïne van Karin Boye is daar een voorbeeld van. Van grote romans zoals de Maddaddam trilogie van Margaret Atwood of Hanya Yanagihara’s nieuwe roman Naar het paradijs, waarin virussen de ondergang van de wereld betekenen, worden we heel ongemakkelijk, maar werken ons door het ambitieuze verhaal heen omdat de boeken nu eenmaal door grote schrijvers zijn geschreven. Hoe het boek ook afliep, ik was blij dat ik de laatste pagina van Naar het paradijs kon omslaan. Het boek is in een verkeerde tijd uitgekomen en stemt niet vrolijk.

Ook de Oostenrijkse schrijver Christoph Ransmayr is met een dystopische roman gekomen, ook al is dit genre niet nieuw voor hem. Bij dit boek echter vond ik het jammer toen het einde van het verhaal was bereikt. Ik had nog wel wat langer in deze wereld willen vertoeven.

Ransmayr is een schrijver zonder grenzen en tijden en een van zijn eerste boeken bevatte al een verhaal over hoe de wereld er uit zou zien wanneer Duitsland de wereldoorlog had gewonnen (Morbus Kitahara). Hij schrijft over het ijs bij de noordpool (De verschrikkingen van ijs en duisternis) en de grote reuzen van bergen in Nepal (De vliegende berg).

De sluismeester gaat over een wereld die uiteen is gevallen in grote, maar vooral veel kleine landjes, die gekenmerkt worden door een teveel of een tekort aan water. Het ene land moet zijn water indammen omdat het dreigt te verzuipen, een ander land moet vechten om aan water te komen. Wateringenieurs zijn er de grote helden, die redelijk vrij kunnen reizen en hun connecties hebben.

De vader van de verteller was sluismeester, ergens in een Europees land waar het water in grote banen moest worden geleid, langs indrukwekkende watervallen en over grote rivieren. Een strenge staat zonder buitenlanders, noch veel vrijheid van bewegen. De eerste zin van het boek geeft meteen aan waarover het verhaal gaat: “Mijn vader heeft vijf mensen gedood”. Vanaf dan stappen we in een wildwaterkano en suizen over de snel stromende rivier, waar woorden als draaikolken rondom dit gegeven draaien: wat is er gebeurd en waarom? De vertellers moeder, een buitenlandse, moest het land verlaten en liet hem, zijn zusje en vader achter aan de grote waterval, waar vader de sluismeester was. Na de dood van zijn vader werd hij wateringenieur. Of hij nu in Afrika, Azië of Zuid-Amerika het water meester probeerde te zijn, het enigma van de dood van zijn vader die vijf mensen had vermoord hield hem bezig, totdat hij op een dag een idee krijgt en besluit zijn zus Mira op te zoeken, die met een watergraaf is getrouwd.

Dan krijgt dit vraagstuk een fraaie concurrent en gaan we het drama tegemoet. Ransmayr heeft niet alleen een gedenkwaardige dystopie neergezet, maar levert er ook een drama bij, Griekse goden waardig. En dat alles in een gemiddeld formaat boek, waarin het verhaal als een dolle rivier naar het einde tolt, in een tempo dat makkelijk is bij te houden en de boel spannend houdt. Naast de totaal andere wereld zijn de gevoelens van de mensen hetzelfde gebleven: liefde en dood, het eeuwige spanningsveld.

Ik ben een fan van deze schrijver die zijn lezers telkens weer met totaal andere verhalen weet te verrassen. Deze dystopie bevat geen doemscenario over virussen die de wereldorde onderuit haalden. Ook al is dit andere scenario natuurlijk net zo erg: de strijd om het water. Christoph Ransmayr weet te boeien met zijn mystieke werelden, maar zette deze keer ook de waterwerken van mijn ogen aan. Het was even slikken. Een pareltje onder de dystopieën.

Christoph Ransmayr – De sluismeester (Der Fallmeister. Eine Kurze Geschichte vom Töten, vert. Liesbeth van Nes), Prometheus 2022

Leestips
Van dezelfde schrijver:
De vliegende berg
Morbus Kitahara
De laatste wereld
De verschrikkingen van ijs en duisternis
De strijd om het water in de toekomst:
Cynan Jones – De wetten van water
Megan Hunter – Het eind is ons begin
Asaf Gavron – Hydromania
Dystopiën:
Sandra Newman – Julia
Karin Boye – Kallocaïne
Diane Cook – De nieuwe wildernis
Hanya Yanagihara – Naar het paradijs
Margareet Atwood – De Maddaddam trilogie