Kroningsbier
Familiesaga in een decor van een Engels waterlandschap.
Vele manieren om te beginnen is de titel van een boek van de Engelse schrijver Jon McGregor, die laat zien hoe het leven van toevalligheden in elkaar kan zitten. De hoofdpersoon en verteller uit Graham Swifts Waterland, Tom Cricks, doet hier een schepje bovenop. Als geschiedenisleraar wil hij zijn leerlingen bewijzen dat geschiedenis een opeenvolging van verhalen is, maar ook van gebeurtenissen en gevolg, van verleden, heden en toekomst. En dus begint hij aan zijn eigen verhaal.
Het boek begint midden in het verhaal: met de dood van Freddie Parr, toen een vriend en klasgenootje van Tom, wiens lichaam bij de sluis levenloos komt aandrijven en uit het water wordt gevist door Toms vader, die sluiswachter is. De doodsoorzaak wordt vastgesteld op verdrinking. Maar Tom weet wel beter en houdt wijs en heel lang zijn mond. En zo begint hij te vertellen over de Fens, een oud polderlandschap ten noorden van Cambridge, dat het decor vormt voor deze familie-saga. Rivieren, sluizen, sloten en slib kabbelen gestaag door de streek en de twee familieverhalen: die van de Cricks en de Atkinsons.
De Cricks komen uit de Fens, zijn bekend met de fratsen van het water en hebben generaties sluiswachters voortgebracht. De Atkinsons kwamen uit wat hoger buurland, waren er nieuwkomers en dachten het water de baas te kunnen zijn. Voor hun goed smakende bier bouwen ze een reusachtig imperium op. Brouwerijen, fabrieken, een ziekenhuis en grote villa’s, de hele streek werd van bier en werk voorzien. Zelfs het water eigenden ze zich toe voor het vervoer van bier en graan.
Terwijl in Frankrijk het bloed van de revolutie stroomde, werd in de Fens gerst verbouwd, bier gebrouwen, schepen gebouwd om bier en goederen te vervoeren. Op het land dat eens modder en slib en water was. Swift sleurt je mee dit koppige waterlandschap in en vertelt wonderbaarlijke verhalen: eenmaal begonnen met lezen, is het moeilijk je los te maken van dit verhaal.
Er is een leerling van Tom die zegt: “Weg met de geschiedenis en het verleden”! Niet alleen is Tom geschiedenisleraar, hij heeft nu eenmaal dit verleden dat een aantal dingen verklaart over het heden. De dood van Freddie Parr had niet alleen een verleden, maar ook verstrekkende gevolgen. Dus blijven we door het verleden van Tom zwerven, via de Atkinsons en hun bier in de platte Fen-streek. Het verhaal vordert langzaam, als een trage rivier die al uitwaaierend zich aarzelend naar de zee begeeft. Swifts onderzoek naar de rol van het verleden, zoals die van de Franse revolutie, is als die uitwaaierende rivier: onderhoudend en boeiend.
Waterland is een prachtig verhaal, waarin het verleden langzaam naar het heden stroomt, maar het heden niets anders is dan een rivier die het water weer terug naar zee leidt. Ja, een waarachtig waterland, een beetje een bierland, waar families zich verbinden met het water en het vlakke land, en waar op een dag het lijk van een jongen bij een sluis tot stilstand komt, het begin van dit verhaal, zo diep vertakt in het verleden én heden. Zo mooi verteld, zo mooi gecomponeerd. Alles komt tezamen.
Graham Swift – Waterland (Waterland, vert. Rien Verhoef), Hollands Diep 2017
Leestips
Van dezelfde auteur:
Was je maar hier
Het volle daglicht
Over het Engelse platteland en wat geschiedenis:
Jim Crace – Oogst
Esther Freud – Meneer Mac en ik
Thomas Hardy – Ver weg van het stadsgewoel
Caradog Prichard – In de maneschijn
Een gehandicapt broertje hebben:
Clara Dupont-Monod – Wat de stenen ons vertellen
Jaap Robben – Zomervacht