De natuur slaat terug
Duitse eco-thriller over een aanval op de wereld vanuit zee.
Aan de kust voor Peru verdwijnt een vissersbootje spoorloos op zee. In Trondheim aan de Noorse kust krijgt de bioloog Sigur Johanson de vraag om vreemde wormen die in de diepzee in grote verontrustende aantallen zijn aangetroffen te onderzoeken. In Canada, op Vancouver eiland, ruikt Leon Anawak die het gedrag van walvissen onderzoekt, problemen wanneer zijn vriend Jack Greywolf aankondigt dat hij het walvisspotten, waarmee het walvisinstituut op Vancouver eiland geld verdient, gaat dwarsbomen.
Er vindt een vreemd ongeval op zee plaats waarbij het leek of walvissen boten aanvielen. Anawak wordt erbij geroepen en treft miljoenen mosselen aan die zich aan het schip hebben gehecht. Ook Johanson betrekt meer mensen bij het onderzoek naar de vreemde wormen die zich een weg vreten door de oceaanbodem en de korst methaanhydraten. Wanneer Greywolf zijn dreigingen waar maakt en de toeristen die walvissen bekijken, gaat spotten, lijkt de hel los te breken: orka’s en bultruggen vallen de schepen en bootjes aan. Er zijn niet veel mensen die deze slachting overleven. Nog meer mysterieuze scheepsongevallen gaan de grootste ramp voor: een reusachtige tsunami die flinke kustdelen van Europa vernietigt.
De wetenschappers staan voor een raadsel. Wat gebeurt er met de aarde en voornamelijk, wat speelt er zich af in zee? Amerika organiseert een congres in een luxueus hotel in Noord Canada waar plannen worden gesmeed om terug te slaan. Maar tegen wie? Dat wordt pas duidelijk wanneer specialisten en veiligheidsmensen op een Amerikaans oorlogsschip zijn verzameld om actie te ondernemen.
Het is niet vaak dat je een page-turner van bijna 1.000 pagina’s aantreft. De zwerm is er zo een. Het is vooral het realiteitsgehalte die deze bijna sf-thriller zo spannend maakt. Het gevaar voor de ondergang van de wereld komt nu eens niet uit de lucht in de gedaante van ruimtewezens, maar vanuit de diepe oceaan in de vorm van organische ééncelligen: Yrr.
Het verhaal over de strijd van verschillende specialisten tegen deze superkleine maar intelligente zeemonstertjes wordt stevig ondersteund door biologische en oceanologische wetenschappelijke uitleg die de Duitse auteur Frank Schätzing op heldere wijze in zijn verhaal heeft gevlochten, zodat ook een onwetende lezer er heel wat van kan leren. Zo heeft zijn boek waarschijnlijk mensen gered tijdens de Tsunami van 2004. Mensen die het boek net gelezen hadden of nog aan het lezen waren, herkenden het terugtrekken van de zee als de aankondiging van een enorme vloedgolf en renden voor hun leven.
Naast schrijver is Frank Schätzing reclamemaker en muziekproducer. Het schrijven van De zwerm zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van diverse wetenschappers en wetenschappelijke sites op internet zoals www.ozeane.de, waarvan de Duitse maritieme specialist Thomas Orthmann Frank Schätzing heeft aangeklaagd wegens plagiaat. Volgens hem zou hij niet alleen heel veel gegevens voor De zwerm van zijn site hebben gebruikt, maar ook het idee voor het personage van Leon Anawak. De rechter heeft tot nu toe de aanklacht niet gehonoreerd.
Het verhaal bestaat echter niet alleen uit wetenschappelijke delen. De spanning in het boek wordt vanaf de beginpagina’s behoorlijk opgestuwd. Ramp na ramp gebeurt, eerst in Europa en op verre zeeën en tenslotte wordt ook de aanval op Amerika een feit: een vloed van krabben kruipt de kusten op en zorgt voor een massale watervergiftiging. De wetenschappers komen langzaam maar zeker achter het verband tussen aanvallende walvissen, wormen met ijzeren kaken om zich door het methaanhydraat te werken, ontploffende kreeften, plagen van uiterst giftige kwallen aan diverse kusten, de tsunami en blinde giftige krabben.
We maken kennis met vreemde zeewezens, we leren hoe de wereld er onder water uitziet, hoe het leeft en hoe het onderwaterlandschap is ontstaan. Met geavanceerde apparatuur die in een James Bond-film niet zou misstaan, zoals bemande en onbemande duikbootjes en robotten, wordt de bodem afgezocht en de laatste scène na een apocalyptische ramp is een ode aan het onderwaterlandschap: een vrouw die door de diepe oceaan glijdt in een soort onderwatervliegtuigje doet je bijna bij haar instappen.
Natuurlijk wordt het verhaal ook gedragen door een aantal hoofdkarakters waarvan Sigur Johanson en Leon Anawak de belangrijkste zijn. Johanson is een eenzame man die de liefde zoekt, maar als die aan hem verschijnt weet hij niet wat hij moet doen. Eerst is er Tina Lund en dan een hele tijd niets meer. Pas als de wereld ten onder dreigt te gaan, herkent hij een nieuw gevoel voor een vrouw.
Ook Anawak is eenzaam, maar meer omdat hij zijn afkomst verloochent. Aan zijn verleden als een inuit op de noordpool wil hij het liefst niet meer denken. De ommezwaai komt als zijn vader sterft en hij het leven op de noordpool weer onder ogen moet komen.
Dan is er Jack Greywolf, die eigenlijk van Ierse afkomst is en zich als een stoere indiaan voordoet. Wanneer het verhaal begint is hij de boeman en gebrouilleerd met zijn beste vriend Anawak. Zijn image en zijn vriendschap zullen langzaam verbeteren.
Geen thriller zonder een slechte persoon. Die vinden we in de gedaante van een vrouw: generaal Li van het Amerikaanse leger. Zij is een vrouw met een ijzeren ambitie die niet schuwt om een paar lijken achter te laten en om vals spel te spelen.
De zwerm is een angstaanjagende thriller. Niet alleen omdat het zo goed geschreven is, maar ook omdat het over ecologische rampen gaat die de wetenschappers en milieuactivisten voorspellen. Een vernietigende tsunami heeft al plaatsgevonden. Ook is het duidelijk dat het ijs op de noordpool aan het smelten is. Het is voor een ieder duidelijk dat we zorgvuldiger met de natuur en ons ecologische stelsel moeten omgaan. Het boek zou geschreven kunnen zijn door een Greenpeace-activist. Het is niet zomaar een thriller, maar ook een waarschuwing. De natuur kan zich tegen ons keren, en geen vliegdekschip vol militairen en wetenschappers kan ons dan helpen.
Frank Schätzing – De zwerm (Der schwärm, vert.: Studio Imago, Gerrit ten Bloemendal en Dirk de Rijk) Bruna, 2005
Leeslinks
Een andere eco-thriller:
Jonathan Franzen – Schokgolven
Over milieu-kwesties:
Ron Rash – Serena
David Guterson – Onze Lieve Vrouwe van het Woud
Robert Menasse – Kentering
Lydie Salvayre – Nobele zielen
Peter Terrin – Vrouwen en kinderen eerst
Ilija Trojanow – Smeltend ijs