Verdwaald in Vietnam
Amerikaanse roman over de Vietnamoorlog.
Dit is het verhaal van een oorlog waarin vele mensen verdwalen: Skip Sands, sinds kort in dienst van de CIA, onder de orders van zijn oom kolonel Sands, die almaar de actie afwacht die nooit komt, het verhaal van de kolonel die door zijn verdiensten in vroegere oorlogen als een legende nu zijn eigen pionnen dirigeert en het verhaal over de twee broers Bill en James Houston, uit het slaapverwekkende Virginia, die de oorlog weliswaar uitkomen, maar niet meer dezelfden zijn als toen ze gingen.
Skip Sands, de hoofdpersoon, is een jongeman die zeer gemotiveerd naar Vietnam reist, na al een voorproefje van Azië te hebben gehad in de Filipijnen. Hij is er vast van overtuigd dat Amerika in korte tijd de vijand, de communisten, zal verpulveren en is blij als hij eindelijk naar het land van de actie mag. Zijn oom komt met vage opdrachten en pas wanneer Skip een dubbelspion in huis krijgt, lijkt het erop dat Skip een normale opdracht kan vervullen.
Kolonel Sands reist rond als een levende legende en heeft in de verte wel wat weg van Kolonel Walther E. Kurtz uit de film Apocalypse Now. Iedereen kent hem, maar niemand heeft enig idee wat de kolonel echt uitspookt. De soldaten James en Bill Houston zijn degenen die het dichtst bij de actie komen en vertegenwoordigen het verknipte moraal van typisch jonge Amerikanen die geen idee hadden wat hen te wachten stond in Vietnam.
Er zit geen echt plot in het verhaal, hoewel we Skip Sands op de voet volgen in het uitvoeren van de opdrachten van de Kolonel. Maar dat is niet veel, want Sands wordt de meeste tijd in een villa geïnstalleerd waar hij niet meer kan doen dan afwachten, een vaag archief van uitspraken bijhouden en de buurt verkennen. Hij heeft een relatie met de vrouw van een vermoorde predikant en ontvangt brieven van haar die steeds verder weg van God dwalen.
Iedereen dwaalt steeds verder weg in het boek en ook al komen soldaten James en Bill Houston thuis, ze zijn dan verder weg van huis dan ooit. Dit verhaal gaat niet zozeer over de gekte van de oorlog, als wel over de eenzaamheid van een individu in een oorlog.
Een zuil van rook is een kruising tussen de onzinnige wreedheid waar omheen Apocalypse Now is opgebouwd en de intriges van een geheime dienst uit De stille Amerikaan van Graham Greene. En hoewel het verhaal zich in een lineaire tijd afspeelt, van 1963 tot 1983, kent het verhaal geen echt plot en kruisen zelfs niet alle personen elkaar in dit stevige epos.
De scènes waaruit het verhaal is opgebouwd zijn echter onweerstaanbaar omdat de personages toch keer op keer in de problemen komen. Johnson heeft een web van intriges gesponnen dat zo schimmig is, dat het moeilijk is de partijen uit elkaar te houden. Spionnen, CIA-agenten, overlopers en gewone soldaten van het Amerikaanse leger in de dampige atmosfeer van Vietnam, waar lichtkogels en helikopters in de verte aangeven waar de strijd wordt gestreden, geeft een morsige sfeer van wat er achter de schermen gebeurde.
Maar de sterkste kant van het boek zijn misschien wel de dialogen, die bijzonder onderhoudend en bij vlagen grof zijn. Ze laten de gekte zien, de wanhoop van de mensen, hoe ver de mensen van huis zijn. Het sarcasme druipt er bij vlagen vanaf en toont het perspectief hoe de personen tegenover elkaar staan: altijd wantrouwend.
Helden en anti-helden, maar vooral gewone mannen die met hun ziel onder de arm ver van huis de weg kwijtraken. Dit is een boek dat in het rijtje komt van de klassiekers over de oorlog in Vietnam zoals de films Apocalypse Now (regisseur: Francis Ford Coppola), The Deer Hunter (regisseur: Michael Cimino) én het boek De stille Amerikaan van Graham Greene. Denis Johnson ontving in 2007 de prestigieuze Amerikaanse National Book Award voor dit boek.
Denis Johnson – Een zuil van rook (Tree of Smoke, vert. Bert Meelker en Maarten Polman), Anthos 2008
Leeslinks:
De inspiratie voor de film Apocalypose Now:
Joseph Conrad – Het hart der duisternis
Gekte in oorlog:
Joseph Heller – Catch 22
Gekte bij de geheime dienst:
John Griesemer – Niemand denkt aan Groenland
Niemand denkt aan Vietnam:
Viet Thanh Nguyen – De sympathisant
Nasleep van de oorlog voor een militair:
Javier Cercas – Sneller dan het licht
Een boek vol sterke dialogen:
Jonathan Franzen – De correcties