Een Fransman in moedertje Rusland
Russisch/Franse roman over een piloot in de Tweede Wereldoorlog en jeugdherinneringen.
Een jongen groeit eenzaam op in een weeshuis in Rusland. Zijn grote steun en toeverlaat is een vrouw die oorspronkelijk uit Frankrijk kwam: Alexandra. In haar huis heeft hij een vergane bibliotheek tot zijn beschikking en wordt hem Frans geleerd. Soms vertelt Alexandra hem over haar kortstondige maar gelukkige relatie met Jacques Dorme, een Franse piloot die ze te midden van de Russische puinhopen in de Tweede Oorlog tegenkwam. Als de jongen groot is gaat hij op zoek naar wie Jacques Dorme was.
Magere roman van de veel geprezen en van oorsprong Russische schrijver Andreï Makine, die in Frankrijk woont en ook in deze taal schrijft. Zijn hoofdthema is de verscheurende geschiedenis van Rusland, zijn subthema die van het leven met twee culturen: de Franse en de Russische cultuur. In 1995 kreeg hij zowel de Prix Goncourt als de Prix Médicis voor zijn roman Het Franse testament.
Ook in De aarde en de hemel van Jacques Dorme vinden we Makine’s thema’s terug. De Tweede Wereldoorlog, de gruwelijkheden ervan, het eenzame en moeilijke leven in Rusland, de Franse taal die er als ondergrondse sporen van een paddestoel aanwezig is.
Makine kan mooi en haast poëtisch schrijven, getuigen ook dit keer weer verschillende scènes zoals de ontmoeting van Alexandra en Jacques Dorme, het bezoek aan de broer van Jacques Dorme in een buitenwijk van een Frans stadje, het bezoek aan de hut in de sneeuw.
Als roman is dit boekje alleen wat minder geslaagd. Zowel de hemel als de aarde van Jacques Dorme blijven een veraf gelegen gebied, net zo onbereikbaar als het vliegtuigwrak waarin hij begraven is in de Siberische wildernis en waarvan de lezer slechts een vage aanblik krijgt aangeboden omdat de duisternis valt. In de roman springt Makine van jeugdherinneringen naar de vage zoektocht naar Jacques Dorme en wanneer we kennis maken met Dorme’s broer die in een buitenwijk geterroriseerd wordt door moderne jeugd, wil dat toch niet zo veel over Jacques zeggen. Nu is Makine nooit echt rechtlijnig geweest in zijn verhaallijnen, maar deze keer hangen al zijn scénes er een beetje als los zand bij. Een soort foto-album waarbij de foto’s allen door elkaar gehusseld zijn.
Zijn willen schrijven over zijn moederland die hij deze maal ophangt aan een zoektocht naar een man die een korte relatie had met de vrouw die zijn moeder verving is een mager gegeven. Gelukkig is er wel de prachtige stijl van Makine, zijn er mooie scènes en is er de liefdesrelatie met zijn moederland die dit compenseert, maar Makine heeft veel betere boeken gepubliceerd.
Andreï Makine – De aarde en de hemel van Jacques Dorme (La terre et le ciel de Jacques Dorme, vert. Jan Versteeg)
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De muziek van een leven
Requiem voor Rusland
De misdaad van Olga Arbélina
Oorlogsleed in de loopgraven:
Erich Marie Remarque – Van het Westelijk front niets nieuws
Klassiekers over Russische oorlog:
Leo N. Tolstoj – Oorlog en vrede
Boris Pasternak – Dokter Zjivago
Over liefde, piloten en oorlog in Malta:
Nicolas Rinaldi – De juke-box koningin van Malta
Over een vrouwelijke piloot die de oorlog overleefde:
Maggie Shipstead – De grote cirkel