Een boek met effect
Amerikaanse klassieke roman tegen de slavernij.
Harriet Beecher Stowe werd in 1811 geboren. Ze was het zevende kind van een protestantse prediker. Om haar man’s inkomen aan te vullen begon ze journalistieke stukken te schrijven voor plaatselijke blaadjes. Naast haar artikelen schreef ze diverse romans, reisboeken, poëzie en kinderboeken.
Haar eerste boek was tevens het boek dat haar wereldberoemd maakte: De hut van Oom Tom. De aanleiding voor het schrijven van dit boek was een nieuwe wet in Amerika (Fugitive Slave Act, 1850) die iedereen strafbaar maakte die slaven hielp met het ontsnappen of met het verbergen/helpen van gevluchte slaven. De slaven die gevlucht waren naar het ‘vrije’ noorden moesten worden geretourneerd naar hun eigenaar. Dit maakte de schrijfster die toch al voor de afschaffing van de slavernij was zo kwaad dat ze aan een reeks artikelen begon voor het Washingtonse weekblad ‘National Era’ dat tegen de slavernij was.
Het oorspronkelijke verhaal werd in 40 delen gepubliceerd. ‘National Era’ was voorheen een onbeduidend blaadje, maar dankzij de afleveringen over Oom Tom werd het blad razend populair. In 1852 werden de afleveringen gepubliceerd in een romanvorm. De uitgever aarzelde en de eerste druk was klein. Het onderwerp was te controversieel voor Amerika. Maar binnen enkele dagen brak de verkoop van het boek alle records: de eerste dag werden er 3.000 exemplaren verkocht, binnen een jaar 300.000.
Harriet Beecher Stowe werd meteen een bekendheid, die werd uitgenodigd voor lezingen over de afschaffing van de slavernij. Toch kreeg het boek ook de nodige kritiek. Niet alleen van mensen die voorstanders waren van de slavernij en het belachelijk vonden dat zo’n vrouw die nog nooit één voet op een slavenplantage had gezet, de slavernij in zo’n slecht daglicht kon zetten.
Ook de ‘abolistionists’ zelf (mensen die tegen de slavernij waren) hadden hun bedenkingen. Zo zou bijvoorbeeld het karakter van Oom Tom te slap zijn. Hij deed alles wat zijn bazen van hem vroegen (behalve andere zwarten verlinken) en eigenlijk was hij te braaf. De kritiek op het boek was in ieder geval zodanig dat Harriet Beecher Stowe een jaar later A Key to Uncle Tom’s Cabin publiceerde waarin ze de feiten beschreef waarop haar verhaal gebaseerd was.
Het boek had echter genoeg kracht om de anti-slavernij beweging op grote schaal te helpen. De legende vertelt dat toen de schrijfster in 1862 president Lincoln bezocht ze verwelkomd werd met de woorden: “De kleine vrouw die deze grote oorlog begon”, doelend op de Amerikaanse burgeroorlog.
Niet alleen werden er als reactie anti-Oom Tom boeken geschreven, maar ook snel na de publicatie bereikte het verhaal de theaterplanken. Vele voorstellingen werden in die tijd gebaseerd op deze roman en kregen de bijnaam ‘Tom Shows’. De films, theaterstukken en musicals die gemaakt zijn naar het boek zijn talkrijk.
De hut van Oom Tom gaat over de lotgevallen van slavin Eliza die vlucht met haar zoon Harry en over Oom Tom die verkocht wordt aan een man wiens dochter hij redt van de verdrinkingsdood. Wanneer Oom Tom later door omstandigheden weer wordt doorverkocht komt hij in handen van een heel gemene slavenhouder die uiteindelijk ook zijn dood zal betekenen. Er komen slavendrijvers in voor en slaven die seksueel misbruikt worden. Er komen goede en slechte blanken in voor, er komen voorstanders en tegenstanders van de slavernij in voor.
In 1949 bekritiseerde James Baldwin De hut van Oom Tom: “Het was (Stowe’s) opzet om te laten zien dat de slechtheid van slavernij de logische gevolgen waren van een slecht systeem, en niet altijd de fout van hen die de slavernij in praktijk brachten en de krachten erachter waren.” (It was [Stowe’s] object to show that the evils of slavery were the inherent evils of a bad system, and not always the fault of those who had become involved in it and were its actual administrators” The Partisan Review).
Het boek heeft een deel van zijn succes te danken aan de moraal en het onderwerp. Daarnaast is het een meeslepend en dramatisch verhaal over de droeve levens van slaven in Amerika. Het is niet voor niets dat De hut van Oom Tom een van ’s werelds bekendste boeken is en na de bijbel het best verkochte boek.
Harriet Beecher Stowe – De hut van Oom Tom (1852), (the cabin of Uncle Tom) Atheneum Polak & Van Gennep, 2005
Leestips
Over slavernij:
Colson Whitehead – De ondergrondse spoorbaan
Steve Yarbrough – Levende geesten
Tony Morrison – Het lied van Solomon
Patrick Chamoiseau – De oude slaaf en de bloedhond
Lawrence Hill – Het negerboek
Edward P. Jones – De bekende wereld
Charles Johnson – Slavenroute
Een klassieker over de Amerikaanse burgeroorlog:
Margaret Mitchell – Gejaagd door de wind