Colson Whitehead – De ondergrondse spoorbaan

Het pad naar de vrijheid

Amerikaans verhaal over de lange vluchtweg van een 15-jarige slavin.

Mohsin Hamad gebruikt in zijn vluchtelingenverhaal Exit west deuren om naar een nieuwe wereld te ontsnappen. Whitebread beschrijft in deze roman een ondergrondse trein die gevluchte slaven naar betere plekken kunnen brengen. In het echt was de ondergrondse spoorbaan de geuzennaam van een organisatie die slaven hielp met vluchten.

Het verhaal gaat over de 15-jarige Cora, die – net als haar moeder – het lukte een katoenplantage in Georgia te ontvluchten. In het begin doet het denken aan andere boeken over de slavernij, maar dit verhaal gaat verder, omdat de schrijver afstand houdt van zijn personages en de vreselijke gebeurtenissen en het verhaal meerdere stemmen heeft, die zich niet altijd aan de kant van Cora scharen: de meedogenloze slavenjager Ridgeway, een vrouw wiens echtgenoot hun leven op het spel zet door Cora te verbergen, Ceasar, een jongen die samen met Cora vlucht en Mabel, de moeder van Cora. Maar het boek draait rond de jonge Cora, die zich telkens wat veiliger acht, maar almaar weer verder naar het noorden moet vluchten. Zelfs in de vrije stad New York is ze niet veilig.

De heftige avonturen van Cora en die van de ondergrondse trein zijn eindeloos. Ze ontmoet op haar tocht veel mensen die haar helpen. Met gevaar voor eigen leven. Het verhaal neemt je mee langs diverse Amerikaanse staten, waar verschillende wetten golden, de een wat beter voor de zwarte bevolking dan de andere, maar witte bendes joegen overal op ex-slaven en zelfs de vrije zwarte mensen waren niet veilig. Over terrorisme gesproken. Een onthutsend beeld van een land dat nu weer het racisme dreigt te gaan omarmen.

Avonturen, fantasie, slaven, dit boek neigt naar meerdere genres. Het is zijn originaliteit en zijn mooie proza, maar vooral de heldere spiegel die Whitehead Amerika voorhoudt: een land gebouwd op moord, roof en oorlog, feiten die we te vaak vergeten. Deze trieste feiten bezorgden dit boek de Pulitzer Prize 2017. Het is niet het zoveelste verhaal over slaven, maar vooral het verhaal over het ‘beschaafde’ Amerika die deze gruwelijkheden toestond. De langzame weg naar de burgeroorlog, die Amerika deze dagen weer aan het splijten is. Maar gelukkig gloort er op meerdere pagina’s een glimp van hoop.

Colson Whitehead – De ondergrondse spoorbaan (The underground railroad, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Atlas Contact, 2017

Leeslinks
De klassieker over slavernij:
Harriet Beecher Stowe – De hut van oom Tom
Andere boeken over vluchtende slaven:
Patrick Chamoiseau – De oude slaaf en de bloedhond
Lawrence Hill – Het negerboek
Edward P. Jones – De bekende wereld
Charles Johnson – Slavenroute