Dialogen op hoog niveau
Amerikaanse roman rond een duiker die treurt om de dood van geliefde zus.
De nieuwste roman van deze eigenzinnige schrijver heeft veel weg van een veel vroegere roman van hem, het semi-autobiografische Suttree uit 1979, een roman die speelt rond de stad, waarin McCarthy opgroeide: Knoxville. Een donker verhaal vol kleine criminelen, alcoholisten en andere verslaafden in een omgeving die amper de vuilnisbelt ontsprong.
De passagier keert deels terug naar Knoxville, waar nog steeds somberte heerst, maar waar de alcohol wat minder heftig vloeit en de armoede niet meer zo enorm aanwezig. McCarthy’s alter ego Western – of Heerschap, of Bobby – drinkt niet meer (McCarthy leek met het donkere Suttree ook afscheid te hebben genomen van de immense drinkgelagen) en hij gaat regelmatig naar goede restaurants met zijn vrienden, die kennelijk ook sociaal zijn gepromoveerd, ook al zijn een aantal dialogen tussen hen van bedenkelijk niveau.
Het verhaal heeft dus wederom veel autobiografische elementen en biedt plek aan het nodige gepraat over wetenschappelijke zaken, omdat de inmiddels overleden vader van Western een wetenschapper was die bijdroeg aan de ontwikkeling van de atoombom, niet een feit om trots op te zijn. En dan is er nog die allesomvattende liefde voor Alicia, het zusje van Western, voor wie hij had gezworen te zorgen, maar wiens dood hij niet kon voorkomen.
Western is een ex-coureur die nu duiker is en hij heeft een kat genaamd Billy Ray. Hij wordt opgeroepen om naar een in zee neergestort vliegtuigje te gaan kijken. Iets is er mis met dit ongeluk en dat brengt een zekere spanning in het verhaal, want zijn duikmaatje sterft onverwachts, geheimzinnige mannen duiken op en zorgen dat Westerns bankrekening wordt geblokkeerd. Western laat het allemaal gelaten over zijn kant gaan, hij treurt nog om de dood van zijn zus, maar hij zal toch moeten overwegen om ergens een nieuw leven te beginnen. Hij verbergt zich ergens in een bouwval in de rimboe om erover na te denken.
Daar mijmert hij over zijn hoogbegaafde vader, die diep in de moleculaire wetenschap zat. Na zijn dood liet hij een goudschip achter, maar al zijn papieren en brieven werden gestolen. Zijn andere gedachten gaan, zoals zo vaak, naar de hoog begaafde en prachtige Alicia, die haar intelligentie echter moest bekopen met psychische onstabiliteit: ze wordt regelmatig bezocht door het imaginaire Softenonkind met vlerken, die circusachtige personen laat opdraven om kunstjes te doen en om Alice wat op te fleuren, ook al mislukt het meeste en is het meer geschreeuw dan gelach. Beschrijvingen van deze ontmoetingen staan als intermezzo’s door de roman en bestaan voornamelijk uit curieuze dialogen.
Eigenlijk is de gehele roman opgebouwd met dialogen, die alle kanten op stuiteren en variëren van subliem tot haast nihilistisch. Met een ruim assortiment aan heftige verhalen, zoals over de Vietnamoorlog. Er is zelfs een hoofdstuk waarin Western en een vriend een hoge boom opzetten over het verleden van Western’s vader, over waar hij mee bezig was en wie zijn collega’s waren. De lezer wordt hierbij meedogenloos om de oren geslagen met wetenschappelijke gegevens en namen van wetenschappers.
Uit de uitwaaierende dialogen met tal van vrienden kun je een dunne verhaallijn destilleren. Maar de vele personages, anekdotes en tijdsprongen maken het best moeilijk om het verhaal bij te houden. Daar komt nog bij dat McCarthy geen aanhalingstekens gebruikt: je moet intensief lezen wil je weten wie wat zegt, waar de een is uitgesproken en een ander begint. Dit in schril contrast met het onderhoudende taalgebruik dat stabiel en stevig is. Complimenten voor de vertalers Arjaan en Thijs van Nimwegen.
Zoals al McCarthy’s boeken hebben ook de pagina’s van De passagier zwarte randjes. Je wordt nooit blij van de inhoud van zijn boeken: heftig en somber. Het is vooral een hele belevenis ze te lezen. Bovendien heeft deze roman een hoog gehalte aan losse lijntjes: zullen we er ooit achter komen hoe het met het neergestorte vliegtuig zat, hoe het verhaal rond de schat en de diefstal in elkaar stak, net zoals de nodige mysteries rondom Alicia bij lange na niet zijn onthuld. Het blijft echter een McCarthy, waar geen zonnestraal in doordringt, maar dat zo goed is geschreven, dat je het boek moeilijk kunt wegleggen. De andere roman van het tweeluik waarvan De Passagier een deel is, Stella Maris, komt al snel uit. Misschien dat dan de verhalen een einde krijgen en dit stuk kan worden herschreven.
Cormac McCarthy – De passagier (The Passenger, vert. Arjaan en Thijs van Nimwegen), De Arbeiderspers 2022
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Stella Maris
De weg
Geen land voor oude mannen
Suttree
De grenstrilogie
Meridiaan van bloed
Over John von Neumann
Benjamin Labatut – De MANIAC
Over wiskunde gesproken:
Apostolos Dioxades – Oom Petros en het vermoeden van Goldbach
Daniel Kehlmann – Het meten van de wereld
Ethan Canin – Handboek van een twijfelaar