Waar of niet waar
Amerikaanse roman over een rijke beursspeculant die de geschiedenis naar zijn hand probeert te zetten.
Diaz’ tweede roman bestaat uit vier verschillende verhalen, die elkaar beconcurreren over de waarheid. Het zijn verhalen in verhalen. Het eerste is de roman Effecten, geschreven door ene Harold Banner, over een puissant rijke speculant in Manhatten in de jaren ‘30, Benjamin Rask. Het gaat over hoe hij zijn rijkdom vergaart op de beurs en hoe zijn vrouw Helen, die zich bezighield met kunst en muziek, teloor gaat aan een uitputtende gekte waarvoor ze in Zwitserland wordt behandeld.
Het tweede deel, Mijn leven door Andrew Bevel, lijkt meer op een biografie van een puissant rijke speculant in Manhattan in de jaren ‘30. Ook zijn vrouw Mildred gaat om medische redenen naar Zwitserland, maar zij heeft kanker. De biografie lijkt niet af te zijn: er staan regelmatig suggesties in voor nieuwe passages.
Het derde deel is ook biografisch, nu van de schrijfster Ida Partenza: Een gedenkschrift, herinnerd. Haar verhaal gaat over Andrew Bevel en zijn vrouw.
Tenslotte bestaat het vierde deel Opties uit korte dagboekfragmenten van Mildred Bevel.
Diaz’ eerste boek, In de verte, schuurde langs de randen van de Amerikaanse geschiedenis: de kolonisatietijd in de negentiende eeuw, waarin een arme, verdwaalde immigrant door het schitterende Amerikaanse landschap dwaalt en het per ongeluk schopt tot een nationale held. Diaz’ tweede boek raakt ook een deel van de Amerikaanse geschiedenis, maar lijkt verder totaal niet op zijn eerste roman, die in 2017 genomineerd was voor de Pulitzer prijs voor fictie. Vermogen gaat over iemand die heel rijk is geworden met beursspeculaties in Manhattan. Amper natuur, hoogstens wat Zwitsers berglandschap, maar juist veel over de financiële wereld en verschillende beurscrisissen, die menigeen de kop kostte.
Het boek doet denken aan de grote roman uit de jaren 80: Het vreugdevuur der ijdelheden van Tom Wolfe. Over een rijke beursmakelaar die met zijn minnares verdwaalt in de Bronx, per ongeluk iemand aanrijdt, doorrijdt en zich later voor het gerecht moet verdedigen. Een stevig verhaal waarin de rijke mensen worden aangeklaagd: zij denken zich alles te kunnen permitteren en overal mee weg te kunnen komen, als er maar genoeg geld rolt van de ene in de andere hand. Ook Vermogen gaat over het geld dat de rijken gebruiken om de geschiedenis naar hun hand te zetten.
Het is fraai hoe de vier verhalen in elkaar grijpen en telkens de lezer op een ander been proberen te zetten. Ze creëren eerst verwarring, dan nieuwsgierigheid én verrassing. De vraag borrelt op wie je nu moet geloven. De Amerikaanse titel is dan ook Trust, vertrouwen, hét uiteindelijke hoofdmotief van het verhaal. Het zijn tenslotte de schrijvers, of vertellers, die al dan niet de waarheid verdraaien, vergeten of verdoezelen. Of Diaz zelf wel of niet te vertrouwen is, doet er niet toe. Diaz schrijft prachtige fictie, weliswaar geschoeid op de Amerikaanse geschiedenis, maar daarbij alle vrijheid nemend, die een schrijver groot kan maken. Vermogen: weer een nieuwe Amerikaanse roman die de rijken aan het kruis nagelt. Totaal anders dan zijn eerste roman, maar toch een fraaie opvolger van In de verte.
Hernan Diaz – Vermogen (Trust, vert. Harm Damsma en Niek Miedema), Atlas Contact 2022
Leestips
Van dezelfde schrijver:
In de verte
Beursspeculanten:
Tom Wolfe – Het vreugdevuur der ijdelheden
Tegen de moderne, snelle wereld:
George Oswald – Alles wat telt
Jonas Lüscher – Kracht
Jonas Lüscher – Het voorjaar van de barbaren
Christian Kracht – Eurotrash
Rijk worden:
Tash Aw – Vijfsterrenmiljardair
Wat geld kan doen:
Tara Isabella Burton – Social Creature