Waar de adelaar cirkelt
Turkse roman over bewoners uit een bergdorp die katoen gaan plukken.
De bewoners van Yalak maken zich klaar om naar Çukurova te vertrekken om katoen te plukken en daarmee hun schulden af te kunnen betalen. Er is echter één iemand die helemaal geen aanstalten maakt tot vertrek: Lange Ali, die met zijn oude moeder Meryemce in zijn maag zit: zij kan de reis niet aan. Maar wanneer het dorp verlaten is beslist Ali alsnog te vertrekken met zijn vrouw en twee kinderen en wordt Meryemce zielsalleen in een uitgestorven dorp achtergelaten.
Mooie Turkse roman over de bewoners van een bergdorp die naar de vlakte van Çukurova trekken om daar met de katoenpluk hun schamele inkomen aan te vullen. Tussen de bewoners is er de nodige spanning: als Lange Ali zijn moeder in het dorp heeft achtergelaten heeft hij haar vast vermoord en verschillende mensen zien deze gedachte in hun dromen bevestigd. Ook de jager Memidik worstelt met zijn vete met Sefer, die hem eens bijna vermoord had en zit met een lijk dat hij niet wil loslaten. De adelaars dreigen de moord te verraden. Dan is er de Oude Halil, die hoewel hij zijn hele leven op Meryemce heeft gescholden, nu laat doorschemeren dat hij eigenlijk zielsveel van deze moeder der moeders hield.
De grote steun van de dorpsbewoners is Tasbasoglu, die sinds hij door de politie was weggevoerd, tot Heilige is verklaard omdat verschillende mensen hem met veertig lichtbollen zo hoog als een moskee door de lucht hebben zien vliegen. Menige bewoner hoopt dat Tasbasoglu hen nu komt opzoeken om orde en recht te laten zegevieren.
Het verhaal is het derde deel van Kemals trilogie over het Anatolische land. Eerder verschenen De wind uit de vlakte en Aarde ijzer, hemel koper. De trilogie werd in de jaren 60 geschreven door de Turkse schrijver Yasar Kemal, geboren in 1922. Kemal geldt als een van de grootste schrijvers van de Turkse republiek die in 1923 ontstond. Hij heeft menige prijs ontvangen, waaronder in 1997 de Vredesprijs van de Duitse boekhandelaren. Zijn in 1955 gepubliceerde roman Mehmed, mijn havik was jarenlang dé bestseller van Turkije en werd in meer dan 30 talen uitgegeven. Behalve zijn boeken schrijft Yasar Kemal ook als journalist en heeft hij al diverse geruchtmakende artikelen gepubliceerd tegen de onmenselijke Turkse politiek betreffende de Koerden.
Zijn romans zoals Onsterfelijk gras bevatten echter een sfeervol beeld van veelal het Turkse platteland en zijn arme bewoners die vechten tegen de natuurelementen en de grootgrondbezitters. Volksverhalen, mythes, dromen en de goede en kwade natuur van de mens zijn hierin de hoofdthema’s. Opvallend in Onsterfelijk gras is dat het verhaal tijdloos lijkt. Alsof het dorp Yalak al eeuwen zo heeft geleefd en de katoenvelden van Çukurova al eeuwen zo hebben bestaan. Echter de passage van een enkele auto of het overvliegen van Amerikaanse straaljagers verraden dat het verhaal in onze moderne wereld speelt, alsof deze kleine details erin zijn geschreven om het verhaal in deze tijd te plaatsen. De woonomgeving en de levenswijze van de bewoners zou nog twee eeuwen terug geplaatst kunnen worden.
Het boek is vooral voor mensen die van streekromans en van Turkije houden. De zinderende hitte, het opvliegende stof, de zwoegende landarbeiders op de velden en de daarboven rondcirkelende adelaars geven een mooi beeld van het Anatolische landschap. Het verhaal over een dorp dat tracht te overleven maakt van Yasar Kemal een meesterverteller.
Yasar Kemal – Onsterfelijk gras (Ölmez Otu, vert. Wim van den Munkhof), De Geus, 2002
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Granaatappelboom
Bittere wraak
Memed, mijn adelaar
Een ander Turks dorpsverhaal:
Çiler İlhan – Een zandstorm, zeiden ze
Een IJslandse variant:
Halldór Laxness – Onafhankelijke mensen