Normaal of niet normaal
Japanse roman over een supermarktmedewerkster.
Zo rijk en vol als de romans van Haruki Murakami kunnen zijn, zo simpel en eenvoudig is deze roman van de in Japan veel geprezen schrijfster Sayaka Murata. Het is niet de eerste keer dat Japan verrast met een eenvoudige, doch diepgaande roman, die normen en gebruiken in Japan aan de tand voelt, zoals In de misosoep van Ryu Murakami, of de prachtige roman Het jachtgeweer van Yasushi Inoue.
Keiko Furukura heeft als kind al ondervonden dat ze niet helemaal is zoals de andere mensen om haar heen. Felle reacties op kleine incidenten zoals een vechtpartij, leverden haar straffen op, terwijl ze niet begreep wat ze fout deed. Hierdoor werd ze onzeker en een periode zelfs zo angstig dat ze niet meer durfde te praten. Om haar ouders te plezieren, heeft ze zich een strategie eigen gemaakt om niet op te vallen. En zo leerde ze door het leven te gaan.
Nu werkt ze al jaren in de buurtsuper, bijgenaamd de lichtbak, en heeft al acht managers versleten. Ze is flexwerker, dus kan er ieder moment worden uitgegooid, maar Keiko’s motto is om een modelsupermarktmens te zijn en ze is blij met elk compliment dat ze krijgt. Ze kent het drillen van de medewerkers, kijkt goed hoe haar collega’s werken, aapt ze letterlijk en figuurlijk na en probeert zo niet op te vallen. Ze is gelukkig met het fors aantal regels waaronder ze haar anders-zijn moeiteloos kan verbergen.
Er valt niets op haar werk aan te merken, behalve dan misschien de dienstjaren die ze als flexwerker heeft opgebouwd. Normale mensen zouden aan een carrière werken, een vaste baan ambiëren, trouwen en kinderen krijgen, maar Keiko is gelukkig met haar simpele leven, dat geheel in dienst staat van haar baantje als vakkenvuller en kassadame.
Om maar niet geheel als Einzelgänger door het leven te gaan, gaat ze wel eens op bezoek bij haar zuster, getrouwd en met baby, en bij oude klasgenoten, die alleen maar rebbelen over mannen en kinderen. Keiko doet alsof ze een moeilijk te genezen ziekte heeft, waardoor ze geen beter werk kan doen, noch aan de man kan geraken. Maar het oude zeer uit haar jeugd, om anders dan de anderen te zijn, begint weer te kriebelen.
Op een dag komt er een nieuwe medewerker in de lichtbak werken, Shiraha, die er werkelijk met de pet naar gooit en bovendien tegen de maatschappij ageert, in de zin dat de Japanse moderne maatschappij de Jomanperiode in de middeleeuwen nog niet is ontgroeid: sterke mannen krijgen de mooiste vrouwen, voor de zwakkere in de maatschappij is geen plaats.
Shiraha is de persoon die het leven van Keiko weer even doet kantelen. Ze begrijpt zijn waanideeën maar al te goed en ziet een soort lotgenoot in hem. Hij geeft haar de mogelijkheid om een plan uit te broeden, opdat ze haar sociale image weer wat kan opkrikken.
Het is makkelijk je te identificeren met Keiko, als buitenbeentje in de maatschappij. Ze probeert zich op haar manier te conformeren aan de massa, iets wat heel herkenbaar is. Toch houdt ze haar eigen leventje, ook al staat die geheel in dienst van haar werk. Zelfs het eten, wat ze hoogstens opwarmt, komt uit de supermarkt. Maar ze is gelukkig met dit regelmatige en simpele leven en wanneer het er op aan komt, kent ze heel goed haar eigen grenzen.
Het is een sterk modelverhaal: opbouw, spanning, ontknoping, alles is in perfecte balans. Bovendien is het een origineel verhaal, dat zeker een heleboel gevoelens raakt, terwijl het onderhuids de nodige vragen oproept over onze consumptiemaatschappij, waar uit de toon vallen niet echt wordt geaccepteerd. Verrassend, simpel en toch heel onderhoudend.
Sayaka Murata – Buurtsupermens (Konbini bingen, vert. Luk van Hauten), Nijgh & Van Ditmar 2019
Leeslinks
Japanse simpele, maar mooie romans:
Yü Miri – Station Tokio Ueno
Yasushi Inoue – Het jachtgeweer
Ryu Murakami – In de misosoep
Over het zoeken naar een identiteit in Japan:
Hitomi Kanehara – Slangen & piercings
Chinese roman over een sloom jongetje dat graag in supermarkten is:
Yin Lichuan – Fucker