De Escapist in het Empire State Building
Amerikaanse roman over striphelden, illusionisten en een golem in de jaren 40.
Het was 1939 toen Josef Kavalier als een Houdini uit het bezette Praag wist te ontsnappen en hij kennis maakte met zijn neef Sammy Klayman. Meteen de eerste nacht bedacht Sammy hun toekomst en de volgende dagen werden deze ideeën bestempeld met een contract bij zijn werkgever Anapol Sheldon: een stripverhaal over de Escapist, een ontsnappingskunstenaar die vocht tegen het kwaad: de Duitsers, die Europa dreigde onder te lopen en die Josef, nu Joe geheten, in Praag had achtergelaten, net zoals zijn joodse familie. Het verhaal werd een doorslaand succes en het duo Kavalier & Clay een regelrechte hit. Sammy zette zich in voor nog veel meer verhalen over helden in Superman-pakken die de wereld redden van boosdoeners, en Joe maakte flitsende tekeningen samen met een aantal van hun vrienden. Hoewel Anapol van stripverhalen geen sjoege had, rook hij wel waar het geld in zat en zo werden ze er allemaal veel en veel beter van.
De oorlog begon in Europa en Joe kon zich steeds beter uitleven in zijn tekeningen: hoe verder de oorlog vorderde, hoe gewelddadiger en bloediger hij hele hordes Duitse soldaten in zijn strips in de pan liet hakken. Hij werd echter zo fanatiek dat hij geen Duitser op straat meer met rust kon laten, wat hem de nodige keren een pak slaag opleverde. En nog vond zijn frustratie geen uitlaatklep, zo bezorgd als Joe was over zijn familie die hij in Praag had achtergelaten. En hoewel 1941 het absolute topjaar was, en de Gouden Jaren voor tekenaars en uitgevers van stripverhalen in Amerika begon, bleef Joe zich bekommeren om zijn familie en probeerde hij zijn broertje Thomas met het binnenstromende geld naar Amerika te halen.
Indrukwekkend en mooi verhaal over twee neven die een plek in de Amerikaanse stripverhalenwereld in de jaren veertig veroveren, rijk worden, maar te kampen hebben met persoonlijke problemen. Joe Kavalier tekent kilometers stripplaatjes om op zijn manier tegen de Duitsers te vechten. Sammy Clay, die maar niet kan stoppen met verhalen verzinnen, blijkt achteraf misschien wel een heel andere reden gehad te hebben.
Het boek schetst de New Yorkse wereld uit die tijd, met de vele Joodse emigranten, historische personen zoals Salvador Dali en Orson Welles, straten en gebouwen, zoals het Empire State Building waar de striphelden kantoor hielden nadat hun succes een feit was, maar het schildert ook een stukje ijzige oorlogsvoering vanuit Antarctica.
De waarde van het verhaal zit hem niet alleen in de lange onderhoudende zinnen en de knappe schrijfstijl, of het prachtige sfeerbeeld dat de jonge schrijver van die tijd geeft. Het is ook de verrassing van de de verschillende thema’s die in één verhaal zijn gebundeld: de geschiedenis van de striphelden-wereld, verhalen over illusionisten en ontsnappingskunstenaars, jodenvervolging en de Golem uit Praag, de Tweede Wereldoorlog en ten slotte homoseksualiteit. Het zijn stuk voor stuk hoofdthema’s die zich op een heel natuurlijke wijze door de verhaallijnen slingeren en door de schrijver op originele manier worden benaderd. Weliswaar is het vooral de wereld van o.a. De Escapist, De Angel, Capitain Freedom, Capitain Midnight, De Red Bee, Superman, Mr. Machine Gun, Doll Man, de Atom en Luna Moth die in het boek tot leven komen, maar deze striphelden vormen eigenlijk slechts de plaatjes bij het levensverhaal van Joe en Sammy.
Joe, die in Praag was opgeleid als illusionist en ontsnapte aan de Duitsers, de oorlog, het verschrikkelijke ijs, maar niet kon ontkomen aan de liefde. Sammy met een niet af te laten fantasie, die het ene verhaal na het andere bedacht, maar die geen plaatje kon leveren bij zijn eigen leven. Het is het verhaal van twee kleine helden die vrienden werden voor het leven, die enkele dromen wisten om te zetten in plaatjes, maar op hun manier moesten vechten tegen de geschiedenis en het leven.
Het boek kan zich rustig meten met een aantal grote Amerikaanse romans uit de laatste tien jaar zoals Onderwereld van Don DeLillo, die ook een pakkend beeld geeft van een stukje Amerikaanse geschiedenis. Michael Chabon, die van zijn vader wel alle stripverhalen mocht lezen in zijn jeugd, heeft al meerdere boeken gepubliceerd, waaronder zijn vorige boek Wonder Boys dat onder dezelfde titel is verfilmd met Michael Douglas in de hoofdrol. De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay is een kroon op zijn werk, want het volumineuze boek heeft terecht de Pulitzer Prize 2001 gewonnen. Onderhoudend in zowel verhaal als schrijfstijl en een ode aan stripverhalen die nog steeds door te veel ouders als pulp worden afgedaan.
Michael Chabon – De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay (The Amazing Adventures of Kavalier & Clay), Anthos/Manteau, 2001
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Maangloed
De jiddische politiebond
Zomerland
Heren van de weg
Telegraph Avenue
Nog een roman over strips en New York:
Jonathan Lethem – De burcht van eenzaamheid
Nog een roman over het bouwen in New York:
Wayne Johnston – De zeevaarder uit New York
Grote Romans over de Amerikaanse maatschappij:
Tom Wolfe – Vreugdevuur der ijdelheid
Don DeLillo – Onderwereld
Jeffrey Lent – De herfst
Jonathan Franzen – De correcties