Ierse roman over een geobsedeerd jongetje.
De zwarte puzzel
Nilus moeder stierf op de dag dat zijn zwarte puzzel met 50.000 stukjes gecompleteerd werd. Nilus had gehoopt dat zijn puzzel nooit af kwam: dan was zijn moeder nooit gestorven. Na de dood van zijn moeder blijft hij geobsedeerd door de puzzel: hij speelt er ‘verstorinkje’ mee, stukjes eruit nemen en weer in elkaar zetten.
De rust in het leven van de 14-jarige Nilus is ver te zoeken. Zijn vader, die eerst een tijdje alles in het Italiaans probeert te zeggen en wanneer daar de lol van af is, Nilus elke morgen mee naar de kerk sleept, krijgt maar moeilijk contact met zijn zoon. Dan zijn er Nilus’ tante Nessie en oom Frank, een vastgoedhandelaar die de kleine huisjes van de ‘werkvolkachtige mensen’ in de straat van Nilus laat opruimen. Alleen het riante huis van Nilus en zijn vader staat op het laatst nog overeind en dat is niet meer in een goeie staat: stukken plafond komen naar beneden, de trapleuning valt van ellende uit elkaar en in ongebruikte kamers is het één grote puinhoop. Ook dit huis wil oom Frank ruimen.
Het verhaal van de in zichzelf gekeerde Nilus is het debuut van de Ierse schrijver Jamie O’Neill. Disturbance verscheen in 1989 en samen met de volgende roman Kilbrack, een dorpsklucht, die in 1990 werd gepubliceerd, Ze vormen een aanloop tot O’Neill’s meest bejubelde roman In zee, twee jongens (2002). Je kunt er de mooie hand van schrijven al makkelijk in herkennen. Is In zee, twee jongens een roman met veel lagen en personages en met de thema’s homoseksualiteit en de geschiedenis van Ierland hoog in het vaandel, Verstoring heeft slechts één hoofdpersoon en het verhaal speelt grotendeels in één huis waar geen plek is voor de geschiedenis van Ierland, tenzij symbolisch, en waar de homoseksualiteit slechts latent aanwezig is in de vorm van de priester die misbruik maakt van Nilus. Maar het is een verhaal dat simpel doch heel indringend werkt.
Nilus lijkt op het eerste moment een jongetje dat zoals zoveel 14-jarigen die op de drempel staan van volwassen worden, moeite met de wereld om zich heen heeft. Dit gevoel wordt nog versterkt door de dood van zijn moeder, de labiele vader en de familieproblemen. Nilus gaat dwars liggen, gaat op een moment niet meer naar school en blijft door het huis zwerven. Langzaam maar zeker lijken de gebeurtenissen om hem heen steeds vreemder te worden en begin je te twijfelen aan wat er echt gebeurt. Is Nilus vader bijvoorbeeld wel echt ziek, terwijl hij steeds meer knoflooktenen verorbert en de cognac die hij drinkt niet meer aan te slepen valt? Wie zijn de oude heks, de blinde barden en de rondtrekkende priester die niet alleen in verhalen voorkomen, maar ook hun intrek in het huis nemen?
O’Neill leidt zijn verhaal met zachte dwang naar de gothische wereld van een huis waarin het niet meer pluis is. Nilus is een innemende hoofdpersoon die echter steeds vroegwijzer wordt en gaat lijken op de hoofdpersoon van Jonathan Saffran Foer’s Extreem luid & ongelooflijk dichtbij, Oskar Schell, die na de dood van zijn vader op een soort odyssee slaat door New York. Nilus echter blijft steeds dichter bij huis, maar heeft wel de humorvolle opmerkingskracht over de mensen in zijn omgeving, net als Oscar Schell, die geen blad voor de mond nam.
Verstoring is een boek over obsessies en rouw. In een mooi volgehouden simpele stijl met een eigen kracht die niet te vergelijken is met het meer gecompliceerde In zee, twee jongens.
Jamie O’Neill – Verstoring (Disturbance, vert. Jos den Bekker), De Geus, 2006
Leestips
Van dezelfde schrijver:
In zee, twee jongens
Verstoring bij kinderen in rouw:
Mitch Cullin – Getijdenland
Jonathan Saffran Foer – Extreem luid & ongelooflijk dichtbij
Lars Saabye Christensen – Maskerade
Verstoring bij een man in rouw:
Peter Terrin – Blanco
Huisverstoring:
Arjaan van Nimwegen – Huisgenoten