De Grote Amerikaanse Nachtmerrie
Amerikaanse satire over een arme immigranten-schrijver in New York.
Wanneer de vader van Jakob Bronsky, eens de trotse eigenaar van een meubelzaak in een middelgroot Duits stadje, in 1938 het leed van de tweede wereldoorlog ziet aankomen, schrijft hij een brief naar de Amerikaanse consul voor een visum voor Amerika. Deze antwoordt na een jaar dat er al zoveel wachtenden voor hem zijn, dat het minstens tot 1952 zal duren tot hij en zijn familie aan de beurt zijn.
1952 is het jaar dat Jakob met zijn ouders en zijn broertje dan ook eindelijk de oversteek maken naar het grote land Amerika, nadat het hen is gelukt om in Roemenië en in de Oekraïne de oorlog te overleven.
Jakob, die niet veel contact meer heeft met zijn ouders en broertje die elders wonen in Amerika, is in New York neergestreken, waar hij het plan heeft opgevat om een beroemd schrijver te worden. En zo komt hij terecht aan de achterkant van de onbegrensde mogelijkheden die Amerika zo begeerlijk maakte, want Jakob is zo arm als een kerkrat en weet met moeite zijn hoofd boven water te houden in een grote groep arme emigranten, die bij elkaar komen in de zogenaamde emigrantencafés.
Werken en schrijven gaan niet samen, dus schrijft Jakob een hoofdstuk, zoekt weer een baantje van een of meerdere dagen en gaat dan weer verder met een volgend hoofdstuk. Voor zijn ontbijt neemt hij regelmatig spullen van zijn buurman of hospita, hij is er ook niet vies van om de boel een beetje te tillen en zo wordt het natuurlijk steeds moeilijker om aan een baantje te komen.
Het grootste probleem echter is dat hij geen geld heeft om een vrouw te nemen. Voordat je met een directiesecretaresse of een echte Amerikaanse de koffer in kunt duiken, moet je haar meerdere keren mee uit nemen, het liefst naar sjieke restaurants, wat handen vol geld kost en dat heeft Jakob niet. Dus kan hij zich af en toe alleen een goedkoop hoertje veroorloven die zijn driften kan bevredigen.
Het andere probleem is dat Jakob een zwart gat in zijn herinneringen heeft. Hij kan zich niet herinneren hoe zijn familie de oorlog heeft overleefd. Zaten ze jarenlang verstopt in vuilnisbakken, of was het een kelder? Door middel van schrijven hoopt hij dit gat kleiner en kleiner te maken.
Hilsenrath heeft voor deze semi-biografische roman een prachtige hoofdfiguur gecreëerd: Jakob Bronsky is een grotesk personage die geen scrupules heeft om via de wat beter bedeelde mensen te overleven. Zijn Grote Amerikaanse Droom is een beroemd schrijver te worden, zodat hij kan baden in de Amerikaanse luxe: een mooie intelligente vrouw, een grote auto en dure restaurants. Maar het is niet voor iedereen weggelegd dit Amerikaanse wonder tot stand te brengen.
Met een satirisch genoegen schrijft Hilsenrath over de kanslozen uit die tijd, die het moesten doen met koude cafés en kortstondige baantjes. Over een gefrustreerde man, die zijn verleden diep had weggestopt en toen het eindelijk bovenkwam, het bracht als een hilarisch avontuur. Over een man die droomt van een knappe directiesecretaresse, over een man die ten einde raad een huwelijksmakelaar inschakelt om aan de vrouw te geraken, over een man die duidelijk de Amerikaanse Droom aan zich voorbij ziet gaan.
De gewaagde titel Fuck America (ondertitel Bronsky’s bekentenis) dekt uitstekend de lading van het boek: dit is een prachtige kwinkslag naar de Amerikaanse Droom die voor zoveel mensen werkelijkheid werd, maar niet voor Hilsenrath en Jakob.
Het boek deed me ook sterk denken aan John Fante’s roman Vraag het aan het stof, waar een even boute schrijver aan het woord is, die met net zoveel cynisme in het leven staat, kritiek levert op de Amerikaanse maatschappij en ook niet goed weet waar hij de liefde moet zoeken.
Fuck Amerika is misschien zelfs nog scherper en is bovendien een mooie afwisseling op serieuze oorlogsliteratuur. Gewaagd en bijzonder onderhoudend.
Edgar Hilsenrath – Fuck America. Bronsky’s bekentenis (Fuck America. Bronskys Geständnis, vert. Elly Schippers), Anthos 2013
Leestips
Over een andere gefrustreerde schrijver:
John Fante – Vraag het aan het stof
Emigranten in Amerika:
Michael Chabon – De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay
Ontheemden in het Chinese Harbin:
William Gerhardie – De polyglotten