De ‘hangman’
Roman over een 13-jarige Engelse jongen met een spraakgebrek.
Jason Taylor is geen Kim uit de gelijknamige roman van Rudyard Kipling die op zoek naar de voorspelling van zijn vader heel India doorkruist. Jason woont in het kleine plaatsje Black Swan Green in het Engelse Worcestershire en het is zelden dat hij de dorpsgrenzen overschrijdt.
Jason Taylor is ook geen 9-jarige Oscar Schell die in de roman Extreem Luid & Ongelooflijk Dichtbij van Jonathan Safran Foer in New York op zoek gaat naar het geheim van zijn vaders cryptische boodschap. Jason is dertien jaar oud en is druk bezig een tiener te worden.
Jason Taylor is ook geen Noorse Barnum Nilsen die in de roman De halfbroer van Lars Saabye Christenson op zoek gaat naar zijn familiegeschiedenis. Het verhaal over Jason Taylor gaat enkel over de dertien maanden dat Jason dertien jaar plus was en worstelt met zijn eigen problemen. Bovendien heeft Jason niet Barnums probleem dat hij veel te klein voor zijn leeftijd is. Jason heeft een spraakgebrek, dat hem verhindert bepaalde woorden uit te spreken die met een ‘n’ of een ‘s’ beginnen.
Jason Taylor is ook geen Bobby uit De bijenkoning van Mick Jackson die speelt in een klein Engels dorp ten tijden van de Tweede Wereldoorlog. Jason Taylor’s verhaal speelt in 1982 wanneer Engeland in een geheel andere oorlog terechtkomt: de Falkland Oorlog. Bovendien heeft Jason niet zo’n goed vriendenclubje om hem heen waarmee hij kattenkwaad uit kan halen. Zijn probleem is juist dat hij er alles aan doet om niet in het groepje te komen dat altijd wordt gepest.
Zo heeft de Engelse schrijver David Mitchell weer een geheel nieuw jongetje gecreëerd met zijn eigen problemen. Het verhaal over Jason Taylor bevat autobiografische elementen en het speelt ook in de streek waar David Mitchell vandaan komt. Net als veel andere helden van ‘coming-of-age’-romans zal Jason Taylor zijn eerste sigaret roken, voor de eerste keer een meisje kussen en zal hij achter niet leuke familie-geheimen komen. Net als in zoveel van die boeken zal de sfeer waarin de hoofdpersoon opgroeit een deel van het verhaal vormen.
Jason groeit niet op in een stad zoals Dylan uit De burcht van eenzaamhei ‘van Jonathan Lethem. Dylan groeit op als blank jongetje in zwart Brooklyn wat de nodige problemen geeft voor een opgroeiend kind. Jason groeit veilig en wel op in een klein Engels dorpje waar de grootste grap de naam ervan is, Black Swan Green, terwijl er geen zwaan te vinden is in het dorp. Black Swan Green heeft een donker bos met mysterieuze huizen, het heeft een meer dat in de winter bevriest en zo een prachtige nieuwe speelplek voor de jeugd betekent, het heeft een school waar de leraren nog nauwkeurig toezien op fatsoenlijk gedrag.
Dertien is vooral een roman van de schrijver David Mitchell, die met zijn vorige romans De geestverwantschap, DroomNummerNegen en Wolkenatlas heeft bewezen dat hij boeken schrijft in eigenzinnige stijl. Zo bestaat De geestverwantschap uit een aantal verhalen die spelen over de gehele wereld, maar die allemaal met een klein lijntje aan elkaar verwant zijn. In Wolkenatlas heeft elk verschillend verhaal een totaal andere stijl en tenslotte is zijn DroomNummerNegen één grote mix van fantasie, dromen en werkelijkheid. Het is dan ook verrassend om te ontdekken dat Mitchell’s vierde roman Dertien maar één stijl heeft en geen meerdere lagen, waarin de lezer kan speuren of zich in kan verliezen.
De ogenschijnlijk 13 losse verhalen over de 13-jarige Jason in Dertien worden in het laatste hoofdstuk bij elkaar gepakt en gladgestreken. Het verhaal over het 13de jaar van Jason wordt weer één geheel. Bovendien valt er wel degelijk speurwerk te verrichten voor de lezers die bekend zijn met het werk van David Mitchell: niet alle personages zijn onbekenden.
Misschien is Dertien niet de meest opvallende roman van David Mitchell. Maar hij heeft met deze roman nogmaals bewezen dat hij een groot schrijver is. Het verhaal klinkt als een klok, die uit 1982. Op de achtergrond vinden we het jaar waarin de IJzeren Dame (Margaret Thatcher) Engeland regeerde. Het is het jaar dat de Engelsen man en muis zagen vergaan bij de Falkland eilanden. De recessie zette in. En mede dankzij de benoeming van de prachtig klinkende namen van koek en snoepgoed die menige Engelsman zal herkennen en de hits uit dat jaar, komt dit jaar weer helemaal tot leven.
De sfeer is beeldend en raak, maar het zijn vooral de woorden van David Mitchell die dit boek een beetje boven de massa romans over ‘jongetjes die groter worden’ doet uitsteken. Mitchell’s woordkeuze is humoristisch, licht en fantasierijk. Opgroeien is niet leuk, dat blijkt uit de meeste van dit soort boeken. Jason Taylor is ook niet elke dag gelukkig. Maar dankzij de prachtige woorden die het verhaal vertellen, wordt de lezer er wel gelukkig van.
David Mitchell – Dertien (Black Swan Green, vert. Arthur de Smet) Querido, 2006
Leeslinks
Van dezelfde schrijver:
Utopia Avenue
Doorgang
Tijdmeters
De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet
De geestverwantschap
DroomNummerNegen
Wolkenatlas
‘Opgroei’-romans:
Troy Blacklaws – Jongen uit Karoo
Niels ’t Hooft – Sneeuwdorp
Michael Jackson – De bijenkoning
Rudyard Kipling – Kim
Jonathan Lethem – De burcht van eenzaamheid
Katja Lange-Müller – Puppy liefde
Juan Marsé – De staart van de hagedis
Lars Saabye Christenson – De halfbroer
Allison Smith – Noem alle dieren
Frans Stüger – Weerloos
Brady Udall – De buitensporige lotgevallen van Edgar Mint
Florian Zeller – De ontsnapping van Julian Parme