“Dit land is niet jouw land”
Roman over een Chinese familie in het Amerikaanse Wilde Westen.
Heel lang geleden las ik De Chinese van de Pacific Railway van Liliane Sichler. Zodoende wist ik dat er in de negentiende eeuw al zoveel Chinezen in Amerika waren. Het verhaal gaat over een jonge Chinese vrouw die haar geliefde volgde naar Amerika en terecht kwam in de kampen voor Chinese arbeiders die aan de aanleg van de Pacific Railway werkten. Van 1863 tot 1869 realiseerden 12.000 arbeiders – het merendeel Chinezen – dit spoor dat van Californië naar Utah liep.
Ze werkten niet alleen aan de spoorwegen, maar ook in de mijnen en in de houtkap. Ba kwam voor de spoorlijn, maar ging voor het goud. Alleen waren de tijden dat het goud voor het oprapen lag voorbij. Om te overleven moest hij wel de kolenmijnen in. Ba, zijn vrouw Ma en kinderen Lucy en Sam zijn straatarm, het beetje goud dat Ba af en toe toch nog vindt, er snel doorheen gejast of op een andere manier verloren. Lucy en Sam mogen niet naar school omdat hun anders-zijn onrust in de klas veroorzaakt. Terwijl Lucy zo van school houdt en goed kan leren.
Het boek vangt aan met de dood van Ba. Ma is dan al een tijdje weg. Dus blijven de kids over. Die Ba een waardige begrafenis willen geven. Hiervoor hebben ze twee zilveren dollars nodig. Het stel trekt het Westen in, op zoek naar een geschikte plek om Ba te begraven en om een stad te bereiken waar hopelijk werk te vinden is.
Ik vraag me af welke magische uitstraling het oude Wilde Westen heeft, dat er keer op keer weer boeken verschijnen met zulke mooie verhalen over de tijd van goudzoekers, pioniers, indianen en outlaws. Het zullen dan ook heel wat interessante mensen zijn geweest, die aan de zwerf gingen door een leeg en ruig landschap. Maar het zijn vooral de schrijvers die er zulke mooie, ongewone verhalen van maken, met heel wat literair vertoon.
Zoals Pam Zhang, een Chinese schrijfster, opgegroeid in Amerika. Zij heeft een fascinerend portret gemaakt van een Chinese familie, al zwervend langs de vergane dorpen waar eens de goudzoekers feest vierden en nieuw ontstane mijndorpen, waar gestrande zwervers konden overleven. Haar hoofdthema is ontheemding en racisme. Ma, met haar mooi glanzend, zwarte haar, raakte nooit uitgepraat over het land aan de andere kant van de oceaan. Daar ging alles er heel anders aan toe. Daar was je onder gelijken en werd je ook zo behandeld. Het land zelf wordt nooit genoemd, net zoals dat de familie van Chinese afkomst is. Lucy en Sam echter kennen niet anders dan de scherpe luchten van het Wilde Westen, de onbarmhartige natuur en de onbetrouwbare mensen. Dat is hun wereld. Ook al brengt hun anders uitziende uiterlijk hen regelmatig in de problemen, zij beschouwen dit ruige land van gelukzoekers als hun land en zijn niet zo zeker van het land van hun voorvaderen.
En dan is er nog het gender thema. Dat slingert zich door het verhaal en zorgt voor heel wat emotionele lading tussen broer en zus. Want die verschillen als dag en nacht en gaan op den duur beiden hun eigen weg.
Pam Zhang heeft duidelijk een verteltalent. Alleen al hoe Lucy omgaat met het lijk van Ba. Het verhaal wordt vanuit Lucy verteld. Toch krijgen we ook mee hoe Sam in het leven staat: stoer en avontuurlijk. Gefascineerd door de bizon die volgens Ba was uitgestorven, en de onzichtbare tijgers die door de verhalen van Ma slopen. Tijdens de tocht wordt het verleden opgehaald en krijgt de lezer een inzage in de tragische geschiedenis van deze familie. In schitterende bewoordingen.
Het is weer een rijk verhaal over het fascinerende Wilde Westen, de tijd dat Amerika zich langzaam vulde met een breed scala aan verschillende groepen mensen, die de indianen opzij schoven en de bizons uitroeiden. Over anders zijn en racisme, in die tijd al.
C. Pam Zhang – Al wat goud op de bergen is (How Much of these Hills is Gold, vert. Anne Jongeling), Signatuur 2021
leeslinks:
Over Chinezen ten tijden van de Gold Rush in Amerika:
Liliane Sichler – De Chinese van de Pacific Railway
Isabel Allende – Fortuna’s dochter
Over het mythische Wilde Westen:
Alessandro Baricco – Abel
John Williams – Butcher’s Crossing
Hernan Diaz – In de verte
Tea Obreht – Achterland
Carys Davies – West
Goudzoekers in Nieuw Zeeland:
Eleanor Catton – Al wat schittert
Meer weeskinderen op stap: een cowboy-komedie:
Patrick DeWitt – De gebroeders Sisters