Een ode op vriendschap
Turkse roman over vriendschap en verliefdheid.
Wanneer ik aan Turkije denk, komen bij mij boze gedachten op. Maar dat geldt alleen voor de man die de nieuwe Sultan hoopt te worden. En zijn achterban. Geen idee op wie Biçakçi zou stemmen, maar een feit is dat zijn schrijven me veel doet denken aan Turkije’s – in mijn ogen – grootste schrijver Orhan Pamuk, die niet alleen goed schrijft, maar met lede ogen aanziet hoe zijn land langzaam in een dictatuur aan het veranderen is.
Een andere grote Turkse schrijver is Yaşar Kemal, maar hij is meer de traditionele verteller, wiens tijdloze verhalen gaan over het harde leven op het platteland. En dan is er de schrijfster Elif Shafak, die zowel moderne Turkse stadsverhalen als semi-historische onderwerpen in haar boeken stopt. Orhan Pamuk blijft echter de kampioen in het beschrijven van de Turkse ziel, die worstelt tussen het Westen en het Oosten.
Radeloos als we waren speelt ook rond de zielenroerselen en is een fraaie ode op vriendschap. Het verhaal speelt in de moderne stad Ankara, waar twee vrienden, Ender en Çetin, zijn opgegroeid. Çetin woont een tijdje in Istanbul, maar wanneer hij naar de hoofdstad terugkomt, nemen de twee vrienden samen een appartement. Als de ouders van vriend Fikret tragisch verongelukken, besluiten Ender en Çetin zijn zus in huis te nemen, die wil afstuderen in Turkije, voordat ze haar broer zal volgen naar Amerika.
De twee vrienden hebben hun wilde haren verloren en voelen de aanwezigheid van de jonge Nihal als een rozenknop die stilletjes aan het ontluiken slaat. Nihal moet de dood van haar ouders verwerken en tegelijkertijd wil ze hard studeren. De vrienden en Nihal moeten aan elkaar wennen, maar langzaam breekt het ijs en vindt hun huishouden een nieuwe balans: de een praat veel met Nilan, de ander doet samen met haar huishoudelijke klusjes.
Het is Ender, vertaler van beroep, die verslag doet van deze tijd. Hij richt het verhaal aan Çetin met eerlijke beschrijvingen over hoe hij de tijd met Nilan heeft beleefd en haalt daarbij ook herinneringen op aan de glansrijke tijden van hun vriendschap. Het is onontkomelijk dat beide vrienden, zonder dat ze het van elkaar wisten, verliefd werden op Nilan.
Het is een prachtig geschreven proza, waarbij verlangens over kronkelige wegen slingeren, waarbij een diepgewortelde vriendschap zachtjes door elkaar wordt geschud. Want de vriendschap tussen Ender en Çetin windt zich als een rood lint rondom de verliefdheid op Nilan, dik van familiegebeurtenissen, vakanties, brieven, ontmoetingen, herinneringen. Op de achtergrond speelt duidelijk de band die Oosterse mannen met elkaar kunnen hebben: hecht als familie, sterk als liefde. Net zoals de vriendschap tussen Enders vader en meneer Reşit, die vol zat met de meest vreemde en onderhoudende verhalen.
Het boek deed me heel sterk denken aan Pamuks Het museum van de onschuld, waarin ook de gevoelens voor een onmogelijke liefde de hoofdrol spelen en alle zinnen zich concentreren rondom dat verlangen. Het verhaal leest als het lopen door een lente-weide vol bloemen, alleen is het boek gevuld met vederlichte beeldtaal en geeft het een levendig beeld van de Turkse samenleving. Gaat de liefde zegevieren en is de vriendschap bestand tegen het feit dat twee vrienden aan dezelfde vrouw hun hart willen schenken? Dit in prachtige zinnen vertelde verhaal zal het je leren. Zeker een aanrader voor alle Pamuk-liefhebbers.
Bariṣ Biçakçi – Radeloos als we waren (Bizim Büyük Çaresizliḡimiz, vert. Hanneke van der Heijden), Leesmagazijn 2015
Leestips
Over Turkse zielenroerselen:
Tezer Özlü – De kille nachten van mijn jeugd
Orhan Pamuk – Het museum van de onschuld
Over een andere bezeten liefde:
Sally Rooney – Normale mensen
Ye Zhoayan – Nanjing 1937, een liefdesgeschiedenis
Een Turks verlangen naar die goeie oude tijd:
Orhan Pamuk – Istanbul
Verliefd zijn doet pijn:
Florence Seyvos – Verlaten