Een stukje geschiedenis van een viool
Japanse roman, geschreven in het Frans, over een vernielde viool en een vioolbouwer.
De Japanse student Akira Mizubayashi verloor in Montpellier (Frankrijk) zijn hart aan de Franse taal. Tegenwoordig onderwijst hij Frans op universiteiten in Japan én gebruikt het om romans te schrijven. Opgegroeid in een gezin waar muziek belangrijk was, zag hij het leren van de Franse taal als het componeren van een muziekstuk. Zijn eerste roman kwam tot stand na de dood van een Franse vriend en zijn liefde voor de muziek van Wolfgang Amadeus Mozart: Un amour de Mille-Ans.
Zijn hond Mélodie, die in Versplinterde ziel aanwezig is als de eeuwig terugkerende Momo, inspireerde hem ook tot het schrijven van een roman: Mélodie, chronique d’une passion. Muziek, Frankrijk en een beetje Mélodie komen, zoals in meerdere van zijn romans, ook tezamen in zijn ingetogen maar mooie Versplinterde ziel, dat in 2020 de prijs van de Franse boekhandels won. Een versmelting van het poëtische Japan en het meer nuchtere Frankrijk. Een verhaal over een vioolbouwer en de viool van zijn vader.
De oorlog
Het boek begint in 1938 in Tokyo, tijdens de tweede Chinees-Japanse oorlog. Yu neemt zijn elfjarige zoontje Rei mee naar een zaaltje waar hij repeteert met zijn strijkkwartet dat hij heeft gevormd met drie Chinese muzikanten. Ze oefenen Rosamunde van Franz Schubert, wanneer zware soldatenstappen op de trap weerklinken en Yu haastig zijn zoontje Rei in een grote kast verstopt. Yu wordt het kwalijk genomen met de vijand te heulen en bovendien muziek te spelen van die andere vijand in het verre Europa. De aanvoerder trapt woedend Yu’s viool kapot, maar wordt gestopt door een later binnenkomende luitenant die Yu een kans wil geven te bewijzen dat hij geen snode anti-Japanse plannen aan het uitbroeden was, maar er alleen is om muziek te maken. Yu speelt Gavotte en rondeau van Johann Sebastian Bach. Maar de soldaten nemen Yu toch mee en Rei ziet hem nooit meer terug.
Frankrijk
Rei wordt door een vriend van zijn vader geadopteerd en mee naar Frankrijk genomen, waar hij wordt omgedoopt tot Jacques Maillard. Hij groeit uit tot een succesvolle vioolbouwer en opent een zaak in Parijs. Hij heeft er jaren over gedaan zijn vaders viool te herbouwen, maar nu is het zijn pronkstuk. In 2003 komt het verleden terug in de vorm van een rijzende ster uit Japan: de jonge violiste Midori Yamazaki.
Violen bouwen
Het verhaal ontvouwt zich langs verschillende oorlogen en speelt in zowel Japan als Frankrijk, waarvan een deeltje in Miracourt in de Vogezen, het Franse walhalla voor vioolbouwers. Het is de plek waar Rei zijn vrouw Hélène ontmoette, die gespecialiseerd is in strijkstokken maken. Miracourt is ook het stadje dat de grootvader van Midori perse wilde bezoeken.
Rei moet in het reine komen met de verdwijning van zijn vader op de dag dat het kwartet repeteerde in een zaaltje. De restauratie van Yu’s viool, een jarenlang en precies proces, is als het herbouwen van zijn versplinterde ziel, zowel die van Rei als van de viool.
Zielen helen
Terwijl de zielen langzaam helen, zorgen violen en muziek dat het nooit stil is in het boek. De composities die Rei’s vader graag speelde, Gavotte en rondeau van Bach, Rosamunde van Schubert en Ter nagedachtenis aan een engel van Alban Berg komen regelmatig terug in het boek. Tezamen met de violen vormen ze het hoogste lied van het verhaal.
Dit is een boek over hoe werelden met elkaar worden verbonden, over de impact van oorlog, over vergiffenis en grote gebaren. Het boek straalt met zijn muziek hoop en liefde uit. Het verhaal herstelt niet alleen de ziel van de viool en van Rei, ook als lezer krijg je weer wat meer liefde voor de wereld.
Akira Mizubayashi – Versplinterde ziel (Âme brisée, vert. Hans E. van Riemsdijk), Standaard uitgeverij
Leestips
Over een andere viool:
Jaume Cabré – De bekentenis van Adrià
Over een ander snaarinstrument:
Yasmina Ghata – De tar van mijn vader
Muzikale romans:
Riku Onda – Honingbijen en donder in de verte
Christopher Miller – Simon Silber
Een Rus schrijvende in het Frans, mét muziek:
Andreï Makine – De muziek van een leven
Over pianobouwers en verlaten piano’s:
Sophy Roberts – De verdwenen piano’s van Siberië
Een beetje over Hiroshima:
Kamila Shamsie – Verbrande schaduwen