Wie ben ik?
Zuid-Afrikaanse roman over een blanke man die opeens zwart is.
Je kijkt in de spiegel en je hebt opeens een andere huidskleur. Je ontmoet je collega’s van het werk, die je accepteren zoals je bent. Je ziet je kinderen die aan je kleur gewend zijn. Opeens slaat de gedachte toe: was ik altijd al zwart en ben ik me daarvan nooit bewust geweest? Het overkomt de succesvolle architect Steve in Kaapstad, Zuid-Afrika.
Net als in zijn vorige roman De blauwe deur wordt een man op een dag geconfronteerd met een totaal andere identiteit. In De blauwe deur blijkt de hoofdpersoon opeens negen jaar getrouwd met een vrouw die hij niet kent, noch de kinderen die hij met haar heeft gemaakt. In De spiegel blijkt een witte man opeens zwart. De twee romans maken deel uit van de trilogie Appasionata, drie boeken over ‘andere levens’, waarvan het laatste deel nog moet verschijnen.
Verandering van persoonlijke identiteit is in De spiegel niet het enige thema. Het tweede thema van het boek is de veranderende waarde (of identiteit) van zwart zijn in de Zuid-Afrikaanse maatschappij. Betekende zwart zijn vroeger in Zuid-Afrika nog dat je niet veel kans had om de top van de sociale ladder te kunnen bereiken, in het moderne Zuid-Afrika is een zwarte huidskleur tegenwoordig zelfs een voordeel omdat je zonder zwarte collega’s en vrienden niet meer meetelt.
Steve is geschrokken van zijn ‘nieuwe’ huidskleur en is bang om geconfronteerd te worden met zijn collega’s, vrienden en vooral zijn vrouw en kinderen. Wat zullen zij zeggen als hun collega, vriend, vader en man opeens een zwarte man is geworden? Gaandeweg blijkt echter dat iedereen doet alsof Steve altijd zwart is geweest. Het is aan Steve om te leren omgaan met de sociale status van zwart zijn, wat niet altijd makkelijk is, vooral als je in het gezelschap van blanken geconfronteerd wordt met een stel zwarte bandieten: “Jij bent één van hen”, fluistert zijn vrouw hem toe.
André Brink is altijd een tegenstander geweest van het oude Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem. Samen met de Zuid-Afrikaanse schrijver Breyten Breytenbach vormde hij in de jaren zestig ‘De Sestigers’, een groep die in het Zuid-Afrikaans tegen de apartheid schreef.
Nu de apartheid verleden tijd is in Zuid-Afrika en de maatschappij zich probeert te herbouwen, is een geheel nieuwe maatschappij ontstaan met zijn eigen problemen. André Brink nam als nieuw onderwerp voor zijn romans de geschiedenis van Zuid-Afrika, zoals voor zijn roman De bidsprinkhaan. Maar zijn sociale bevlogenheid voor zijn land is terug: Spiegel is een verhaal over een moderne maatschappij die nog steeds worstelt met een zwaar verleden.
Andre Brink – De spiegel (Spieël/Mirror, vert. Rob van der Veer), Meulenhoff 2008
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De bidsprinkhaan
Zandkastelen
Over een man en een (niet bestaande) snor:
Emmanuel Carrère – Op drift
Over modern Zuid-Afrika:
Damon Galgut – De belofte
Nadine Gordimer – Word wakker
Zakes Mda – Het rode hart
K. Sello Duiker – Het stille geweld van dromen