Uit het stugge noorden
Zweedse roman over de moord op een oude man in het noordelijke Zweeds-Finse grensgebied.
Politierechercheur Therese Fossness uit Stockholm, Zweden, wordt naar het noorden van het land gestuurd, naar Pajala, waar een moord is gepleegd. Het is de bijna 90-jarige Martin Udde die op akelige manier om het leven is gebracht.
Fossness loopt niet alleen op tegen een sterke dorpscultuur, maar ook tegen de taal Meänkieli, een Fins dialect, dat in Tornedalen nog door de meeste mensen wordt gesproken. Sommige verdachten weigeren zelfs Zweeds te praten.
De Zweedse schrijver Mikael Niemi is geboren in Pajala en is van half Zweedse, half Samische afkomst. Hij kent het taalprobleem als geen ander. Naast de moord op Martin Udde komt ook deze taalstrijd en de geschiedenis ervan uitgebreid aan bod, inclusief een fantasie over hoe Oscar II, koning van de Unie tussen Zweden en Noorwegen, in 1888 met zijn pen een decreet verordende “tegen het Fins. Tegen het oprukkende, ongebreidelde barbarisme.”
Wat begint als een zuivere thriller, mondt dan ook uit in een spannende roman waarin Therese Fossness geen briljant werk verricht, maar waarin wel duidelijk wordt dat de oude Martin Udde geen zuivere koffie was en meer was dan alleen een tegenstander van het Meänkieli als officiële taal.
Mikael Niemi houdt duidelijk niet van rechtlijnige verhalen en laat de zoektocht naar de moordenaar alle richtingen uitswiepen: bezoeken aan obscure verdachten, familieverhalen, de geschiedenis van de grensstreek en zijn eigenzinnige taal, Fossness die vol verbazing het leven in Pajala ontdekt. De personages zijn al net zo kleurrijk: de melancholische verdachte Esaias, die het meest thuis is in de wildernis, maar toch de stap waagt naar de grote stad te komen, de mysterieuze Petersson, die volgens de gemeentestukken helemaal niet bestaat, de nuchtere Jan Evert en neef van Martin Udde, die zijn moeder helpt met het regelen van de erfenis van zijn oom en de uit de stad komende Therese Fossness, die aan de ene kant blij is wanneer ze Pajala kan verlaten, maar aan de andere kant toch een reden heeft gevonden om er terug te keren, ondanks de afkeuring van haar excentrieke moeder.
Mikael Niemi’s vorige in Nederland verschenen roman Popmuziek uit Vittula, later uitgegeven als Popmuziek uit Sexbierumerveen toonde al hoe geniaal Niemi met verhalen omgaat. De man die stierf als een zalm is ook nog eens spannend en niet zonder geweld. Soms lijkt Niemi’s taal wat stug, net als zijn beschrijvingen. Dat wordt dan weer goed gemaakt met zijn eigenzinnige voorstellingen die soms zelfs over de grens van het reëele neigen. Maar aan het einde van het boek komen alle lijnen van het onderzoek op de moord, de taalstrijd én de familieverhalen keurig bij elkaar. De man die stierf als een zalm is bovendien weer een ode aan Niemi’s geboortestreek, het hoge noorden, waar de stugge inwoners met één worp van een spies een zalm kunnen doden…
Mikael Niemi – De man die stierf als een zalm (Mannen som dog som en lax, vert. Cora Polet), De Geus 2009
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Popmuziek uit Vittula/Sexbierumerveen
Meer spannend drama uit het noorden:
Jonny Halberg – De grote overstroming
Arto Paasilinnen – De gifkokkin
Per Petterson – Paarden stelen
Morten Ramsland – Hondenkop