Angstig mooi
Aangrijpende Colombiaanse roman over een oude man in een bergdorp onder vuur.
Als kind vroeg ik me vaak af hoe het leven tijdens een oorlog eruit moet hebben gezien. Ik dacht altijd dat er geen mannen meer in de steden en dorpen waren, omdat die allemaal ergens aan het front vochten. Ik stelde me zo voor dat alle winkels dicht waren en ik vroeg me ernstig af hoe moeders dan hun kinderen konden opvoedden.
Nu ben ik natuurlijk wel wat wijzer geworden: het gewone leven ging zo goed en zo kwaad als mogelijk door. Dankzij documentaires en vooral romans kan ik me een beter beeld maken van een leven tijdens de oorlog. Maar helemaal begrijpen doe je het niet en hoeveel romans je ook over de oorlog zult lezen, het zal nooit hetzelfde zijn als er zelf een meemaken.
De Colombiaanse schrijver Evelio Rosero leeft wel in een land waar oorlog heerst. Ook al schijnen de steden in Colombia de laatste jaren iets veiliger te zijn geworden, op het platteland richten nog steeds verschillende partijen bloedbaden aan. Terwijl Rosero’s eerste boeken (Mateo Alone en Juliana is watching) over kinderen gingen die tegen de wereld van de volwassenen opkeken, gaat zijn nieuwste roman over het leven van een oude man in een dorp waar de rust en vrede wordt verstoord door invallen van rebellen of het leger.
Het is de gepensioneerde leraar Ismael die in een bergdorpje woont en geniet van zijn rust. Tot ergernis van zijn vrouw Otilia gluurt hij steeds vaker naar de jonge, mooie buurvrouw Geraldina die in haar tuin vol papegaaien vaak topless ligt te zonnen. Ismael is een charmeur en kent al zijn oud-leerlingen in het dorp.
En zo wordt er een idyllisch tafereel geschetst van een kibbelend oud echtpaar in een dorpje, waar de sinaasappels aan de bomen hangen, de bloemen welig tieren en de papegaaien het hoogste woord voeren. Een dorpje waar we allemaal van dromen om een tweede huis te hebben.
Je komt er echter al snel achter dat in de harten van de bewoners de angst woont. Angst voor de oorlog in de vorm van invallen in het dorp door het leger, rebellen en ander uitschot. Terwijl het dagelijks leven doorgaat, is men op zijn hoede en wordt er regelmatig stilgestaan bij het verlies van geliefden, zoals de man van Hortensia Galenda, die al jaren wordt vermist. Of raakt het leven verstoord door een ontvoering, zoals die van het zoontje van Geraldina.
Ondanks dat het me geen pretje lijkt om in Evelio Rosero’s land te leven, schrijft hij zonder bitterheid of haat. Het is eerder op haast aandoenlijke manier hoe hij over Ismael en zijn leven in het dorp schrijft. Het dorpsgeroddel en geruzie vinden hun plaats naast de steeds bruter wordende invallen en het geweld dat langzaam het verhaal insluipt. Rosero’s taalgebruik blijft echter net zo vriendelijk. Hij zet dezelfde tegenstelling neer in zijn verhaal, aandoenlijkheid versus geweld, als Cormac McCarthy zo scherp neerzette in zijn boek De weg; een briljant geschreven boek, maar over een huiveringwekkend onderwerp.
Hetzelfde gevoel bekruipt je wanneer tijdens een inval Ismael hulpeloos langs de voordeuren rent waarachter zijn dorpsgenoten zich hebben verschanst, omdat hij Otilia niet kan vinden. De situatie wordt enkele invallen later nog grimmiger, als de mensen het dorp massaal ontvluchten, maar Ismael besluit te blijven. Zo is hij getuige van de ravage en het geweld dat zijn ooit zo mooie dorpje treft.
Door de Colombiaanse afkomst van Evelio Rosero plaats je het dorp van Ismael in Rosero’s door burgeroorlog geteisterde land. Het dorp had echter net zo goed in Afghanistan of Algerije kunnen liggen, of in Spanje tijdens de burgeroorlog. Er worden geen geografische namen genoemd, net als de invallers geen partij vertegenwoordigen, maar alleen komen om dood en verderf te zaaien. De vertrapten zijn de burgers die het kind van de rekening zijn tijdens zo’n slepende oorlog, waarin milities, staatslegers en privélegers elkaar bestoken.
Dit is een verhaal over angst. Een angst die je besluipt in je dagelijks leven en zich nestelt in je hart. Een angst die je voelt terwijl je sinaasappels plukt uit de bomen achter je huis, terwijl je je buurvrouw begluurt of een verkoelend drankje drinkt op het dorpsterras. Een angst die niet meer weggaat en waarmee je moet leren leven.
Deze angst heeft Rosero gevangen in zijn prachtige verhaal, opdat de mensen die geen oorlog kennen, toch kunnen huiveren. De vertrapten is een bejubelde kroon op het werk van Evelio Rosero, bestaande uit een tiental romans waarvan al enkele werden vertaald in andere talen, verhalen voor kinderen, poëzie en een toneelscript. Naast de internationale Tusquets Prijs voor Spaanstalige literatuur won De vertrapten in 2009 de ‘Independent Foreign Fiction Prize’ van de Britse krant The Independent.
Evelio Rosero – De vertrapten (Los Ejércitos, vert. Jos den Bekker) De Geus, 2009
Leeslinks:
Cormac McCarthy – De weg
Colombia en zijn burgeroorlog:
Ingrid de Betancourt – Woede in het hart
Louis de Bernières – Het vrouwenleger van Señor Vivo
Gabriel Garcia Marquéz – Ontvoeringsberichten
Overleven in Venezuela:
Karina Sainz Borgo – Nacht in Caracas