De ondergang van een mopperkont
Nederlandse roman over een man die alles los wil laten en de jungle intrekt.
Wat een geweldige verrassing is dit boek: een literaire stem die niet op zijn mondje is gevallen en elke pagina van groots vuurwerk voorziet, zowel qua inhoud als stijl. Te vergelijken met Ilja Leonard Pfeiffer, die de wereld er ook zo lekker van langs gaf in zijn roman Hotel Grand Europe, waarin hij ten strijde trekt tegen de toeristenplaag. Ook Het Wezen kan een satire genoemd worden op het toerisme. En gaat bovendien tekeer tegen onze hele gedigitaliseerde wereld.
Koen Grondijs is de held in deze heerlijk grommende roman. Nee, hij is een antiheld, want echt stoere daden verricht hij niet. Hij laat een nieuwe wereld over zich heen walsen en maakt zich zo klein mogelijk wanneer hij in het nauw komt. Koen is kunsthistoricus, maar ergert zich zo aan de nieuwe wereld, die lijkt te worden geregeerd door de massamedia, dat hij meent dat hij zich moet ontwortelen om zo het echte leven weer te kunnen omhelzen. Koen wil een nieuw mens worden, dichter bij de natuur staan, met alle elektronische invloed uitgeschakeld. Zijn doel is Het Wezen te vinden: een creatuur dat allerlei vormen kan aannemen, misschien het meest op een soort aap lijkt, zich ophoudt in de oerbossen en die slechts vernoemd staat in enkele verslagen van natuurvorsers. Het Wezen is het laatst gezien op de verre Archipel, een eilandengroep ergens bij Afrika.
Aangekomen in deze uithoek van de wereld, blijkt dat het toerisme ook daar is doorgedrongen. Sterker nog, Koen vermoedt op een jungletocht dat de zeldzame dieren die ze aantreffen, daar speciaal voor de toeristen zijn uitgezet. Koen is namelijk een geboren zwartkijker, die achter elk grassprietje nog een complot ziet. En dat kan hij maar niet kwijtraken, niet in de simpele hotelletjes vergeven van het ongedierte, niet in de hotsende en botsende bussen die hij als een van de weinige toeristen durft te nemen, niet op zware tochten door de bossen, waar allerlei gevaren op de loer liggen. Koen komt er bovendien achter dat hij liever langs de machtige monumenten van Rome loopt, dan door het oerwoud strompelt: hij heeft niets met de natuur.
Zijn tegenpool is Dino Drogo, een Italiaan op zoek naar zeldzame dieren, waar hij inspiratie hoopt op te doen voor zijn werk als taxidermist. Drogo is blij met elk dier dat ze te zien krijgen en vindt alle gebeurtenissen even spannend en opwindend. Hij dringt er bij Koen op aan dat die zich meer moet laten gaan. Stiekem bewondert Koen Drogo, die zich kennelijk wel heeft weten los te maken van een dicterende wereld en uitsluitend doet wat hij zelf wilt. Hij vergeeft hem de telefoon, die hij als een talisman overal te voorschijn haalt, maar inwendig houdt hij ook hele litanieën tegen de uitslover die met iedereen vrienden wil worden, aan yoga doet, op een wandelende encyclopedie lijkt en onbekommerd het onbekende tegemoet treedt.
Het is een wonderlijk stel, Drogo en Koen. Drogo’s karikatuur maakt die van Koen nog miserabeler. En dat is zeer onderhoudend. Want Koen kan zijn immer mopperende stem maar niet aan banden leggen, het lukt hem niet om zichzelf los te laten; hij verwordt steeds meer tot een groteske zwartkijker, geen jungle die daar wat aan kan doen. Koen en Drogo maken samen een tocht door het oerwoud met gids, waarna ze elkaar een tijdje later wederom treffen, ditmaal voor een boottocht over een rivier. Samen gaan ze hun noodlot tegemoet.
In het begin van het boek moest ik even denken aan Hanya Yanagihara’s Notities uit de jungle, waar wetenschappers op zoek gaan naar het geheim van het eeuwige leven op een eilandje, waar praktisch niemand komt, maar door de wetenschappelijke ontdekkingen uitgroeit tot een toeristenoord. Ook al lijkt de omgeving met zeldzame planten, dieren en inheemse stammen hetzelfde, Het Wezen gaat over een zoektocht naar jezelf, een reis door het harnas van een onstuitbare mopperkont. Het verhaal zet vraagtekens bij onze moderne maatschappij die wordt gedomineerd door de massamedia, maar geeft ook een behoorlijke tik aan mensen die voortdurend kritiek leveren. Koen Grondijs is een prachtig hoofdpersoon, nog een veel grotere mopperpot dan Ivo Brandani uit Leven in tijden van vrede van de Italiaanse Francesco Pecoraro. Het Wezenis een boek waar Nederland trots op moet zijn: geweldig geschreven met heerlijk bijtende humor en actuele onderwerpen. Het boek mag zich meten met Grand Hotel Europa van Pfeifer en met De rat van Amsterdam van Pieter Waterdrinker: grootse on-Nederlandse romans met een onderhoudende, satirische kijk op ons hedendaagse leven.
Peter Drehmanns – Het wezen, In de Knipscheer 2020
Leeslinks
Overleven in de jungle:
Hanya Yanagihara – Notities uit de jungle
Lekker afgeven op de maatschappij:
Ilja Leonard Pfeiffer – Grand Hotel EuropaPieter Waterdrinker – De rat van Amsterdam
Ilija Trojanow – Smeltend ijs
Francesco Pecoraro – Leven in tijden van vrede