Over een vrouw, trouw aan haar hart
Franse roman over een vrouw tijdens de val van het Ottomaanse Rijk.
Theresa Révay is een Franse schrijfster die haar verhalen laat spelen in de woelige wateren van de 20ste eeuw: de Russische revolutie en diverse grote en kleine oorlogen zorgden voor de ondergang van eeuwenoude imperiums en hadden tot gevolg dat niet alleen veel mensen omkwamen, maar grote bevolkingsgroepen hun heil elders zochten. Het sociale en culturele leven van Europa kreeg een totaal ander aanzicht.
Voor Révay is research plegen haast net zo belangrijk als het schrijven van een boek. Haar karakters maken vaak deel uit van groepen mensen wiens leven ondersteboven wordt gekeerd door de geschiedenis. Haar nieuwste boek neemt de lezer mee naar Istanbul, waar het Ottomaanse Rijk al in vrije val is geraakt en nu op het punt staat zijn plaats af te staan aan een nieuwe Turkse staat, die de jonge legerofficier Kemal Atatürk in 1923 zal stichten. Het Ottomaanse Rijk heeft de Eerste Wereldoorlog aan de zijde van Duitsland verloren. Het Verdrag van Sèvres wordt getekend, waarin het eens zo grote rijk zal worden opgedeeld. Heel wat Turken zijn diep in hun ziel geraakt door zo’n vernedering en opstand dreigt, terwijl de geallieerde mogendheden, waar onder Frankrijk, Italië en Engeland, Istanbul hebben bezet om toe te zien op de uitvoering.
Leyla en haar man Selim Bey, die secretaris is van Sultan Mehmet IV, wonen in een grote traditionele villa. Leyla’s schoonmoeder Gülbahar zwaait de scepter in de vrouwenverblijven en Selim Bey ziet er op toe dat alles volgens de regels verloopt. Dit traditionele leven dreigt te worden verstoord, als de villa wordt geclaimd als woning voor de Franse officier Louis Gardelle.
Leyla, opgegroeid in een intellectuele omgeving met boeken en talen, ziet langzaam maar zeker in dat de traditionele rol van Ottomaanse vrouw, zoals haar schoonmoeder die zo perfect kan vertolken, niet bij haar past. Via haar broer Orhan, die zich aansluit bij de samenzweerders tegen het Ottomaanse Rijk, leert ze de Duitse archeoloog Hans Kästner kennen, wat haar hart op hol doet slaan. En zo verwijdert haar weg, die steeds dieper de kern van de revolutie inslaat, zich steeds verder van de weg van die van haar man Selim Bey, die trouw blijft aan Sultan Mehmet IV.
Het is een roman die vooral veel aspecten uit die spannende tijd naar voren brengt: de bezetting van Istanbul door de geallieerden, het mislukken van het Verdrag van Sèvres, de val van het Ottomaanse Rijk, de Grieks-Turkse oorlog van 1919-1922 (inclusief de val van Smyrna) en de rol van Kemal Atatürk in de stichting van het moderne Turkije; het is een boeiende ontmoeting tussen Oost en West, tussen een oude cultuur en een moderne samenleving.
Het fictieve verhaal rond Leyla is onderhoudend en spannend geschreven: niet te veel zoete romantiek, maar ook de rauwe werkelijkheid van oorlog en bloedvergieten. Hou je van geschiedenis, dan zijn de boeken van Révay zeker een aanrader, omdat je op een onderhoudende manier met je neus op veel feiten wordt gedrukt. De verschillende personages zijn verrassend mooi uitgewerkt: de stoere Leyla die haar familie trouw wilt blijven; haar traditionele, maar toch heel menselijke schoonmoeder Gülbahar; Selim Bey, de diplomaat en Ottomaan in hart en nieren; de Duitse archeoloog Hans Kärstner die zijn hart heeft verpand aan de Turkse zaak; de verliefde en ongelukkige Franse officier Louis Gardelle; de Russische vluchtelinge Nina met haar vreselijke geheim. Al deze personages geven een kleurrijk beeld over hoe het toenmalige Istanbul eruit zag: een internationale samenleving met botsende culturen, en dat allemaal aan de groene oevers van de mistige Bosporus, wat maakt dat het lezen van dit boek voor een mooie leeservaring zorgt.
Theresa Révay – Aan de oever van de Bosporus (L’autre Rive du Bosphore, vert. Carolien Steenbergen), Xander Uitgevers, 2014
Leeslinks
Over Istanbul:
Over de val van het Ottomaanse Rijk:
Louis de Bernières – Vogels zonder vleugels
Antonia Arslan – Het huis met de leeuweriken
Giles Milton – Paradise Lost: Smyrna 1922