“Nu kunnen we zingen”
Een stevige, onderhoudende visie op onze nabije toekomst.
De Maddaddam trilogie is geen science fiction. De Canadese schrijfster Margaret Atwood (geb. 1939) heeft voor deze verhalen slechts gebruikt wat onze maatschappij in zijn laboratoria allang heeft uitgevonden. De trilogie valt onder future fiction: een visie op onze nabije toekomst.
De grande dame van de Canadese literatuur deed er tien jaar over om deze trilogie te schrijven. Het eerste deel Oryx en Crake kwam in 2003 uit, Het jaar van de vloed volgde in 2009, Maddaddam sloot de trilogie af in 2013. Feminisme en milieupolitiek wapperen hoog in Atwoods vaandel, twee thema’s die we ruimschoots terugvinden in deze boeken.
Oryx en Crake vertelt over Sneeuwman-de-Jimmy, overlever van het dodelijk virus dat de meeste aardbewoners heeft uitgeroeid. Te midden van losgebroken, gemanipuleerde en gevaarlijke dieren, zoals leeuwammen en varkuiven, woont hij aan de kust in een boom, waar ook de Crakes wonen: mensen uit een laboratorium, die alle kleuren van de regenboog hebben, leven op groenvoer en copuleren wanneer ze blauw kleuren. De ideale mens die geen jaloersheid, woede of machtswellust kent, maar wel nieuwsgierig is naar Crake, die hen heeft geschapen, en naar Oryx, die hen heeft gered. Elke avond hangen ze aan Jimmy’s lippen die hen sprookjes vertelt over deze, in hun ogen, halfgoden.
Alleen gelaten door de Crakes, denkt Jimmy na over zijn jeugd, zijn ouders, maar vooral over zijn vriend Glenn, alias Crake. Aan zijn grote liefde Oryx denkt hij zo weinig mogelijk. Had hij de wereld kunnen redden?
De wereld was toen verdeeld in compounds, waar experimenterende wetenschappers en hun families leefden en het pliebsland, de wereld zoals we die nu kennen, vol gevaar, chaos en drukte. De compounds stonden onder streng toezicht van het CorpSeCorps, een hardvochtig machtsorgaan met overal spionnen. Jimmy en Glenn woonden beide in een compound.
Het jaar van de vloed vertelt over twee andere overlevenden, Toby en Ren, twee vrouwen die elkaar kennen van de ecologische sekte Hoveniers. Toby werd door de sekte uit de klauwen van een gevaarlijke seksmaniak gered, Ren wordt de sekte ingehaald door haar moeder, die uit een compound vluchtte, de liefde achterna. De wereld werd geregeerd door duistere voedselproducten zoals Geheimburgers en wonderbaarlijke geneesmiddelen of middelen tegen aftakeling van het lichaam. Alles kwam uit de gewiekste kokers van de elkaar beconcurrerende compounds. De Hoveniers, die hun eten op daktuinen verbouwden, bijen hielden en van afval nieuwe producten maakten, geloofden heilig in de Waterloze Vloed, die de wereld eens zou vernietigen.
In het laatste deel komt alles samen. Hier is de hoofdpersoon Zeb, een ietwat onbehouwen Hovenier, die mysterieuze klusjes klaarde. Alle overlevenden, inclusief de Crakes, groepen samen op een boerderij, waar ze proberen een nieuwe start in het leven te maken.
De vrienden Jimmy en Glenn glijden door de verhalen van alle personages in de drie boeken. De vriendschap tussen de ooit immer grapjes makende Jimmy en zijn intellectuele vriend Glenn, is de basis van het verhaal.
Het moet een genoegen zijn om je woede over wat er in onze maatschappij scheelt, om te kunnen zetten in een sombere, doch onderhoudende toekomstvisie. De wereld van voor de Waterloze Vloed is duidelijk een vergroting van al het kwaad uit onze huidige maatschappij: de duistere voedselindustrie, de almachtige en ontsporende farmaceutische industrie, de rol van de tot seks veroordeelde vrouw, steeds vaker gewelddadig wordende ecologische verzetsgroepen en de dreiging van de ondergang van de aarde. Te midden daarvan vinden we gewone mensen, die – ieder op zijn manier – voor een betere wereld strijden.
Naast een scherpe visie biedt Atwood ook vermaak. Vooral de gemanipuleerde dieren doen komisch aan, zoals de MooiHairs (schapen die in alle kleuren mensenhaar produceren), enorme varkens, groen lichtgevende konijnen en allerlei ander gedierte, ontsnapt uit de laboratoria na de ramp. Ook de Crakes vormen door hun naïviteit een luchtig onderwerp; hun heldere zingen is als een plaag en ze geloven bijvoorbeeld dat fuck een redder in nood is, die je kunt aanroepen wanneer je hulp nodig hebt.
Het eerste deel leest als een sprookje met de rare Crakes, terwijl hier de bodem van het verhaal wordt gelegd. Jimmy wordt voorgesteld als een treurige jongen, die niet veel van het leven bakt.
Het tweede deel, over de Hoveniers, is groots uitgewerkt met aangepaste religieuze aspecten, compleet met heiligen, hun feestdagen en gedichten. Ook al vond ik het soms wat te langdradig en had wat moeite om de verhalen rond alle personages, die in tijd verspringen, bij te houden.
Het derde boek doet denken aan het scheppingsverhaal. De Crakes, als ideale mensen gemaakt, die geen negatieve gedachten kennen, worden steeds wijzer door naar de overlevende mens te kijken. Eentje leert lezen en schrijven, twee vrouwen raken zwanger van de Crakes en zo kan het hele mensencircus weer opnieuw beginnen. Daar hoeft geen appel aan te pas te komen. Misschien dat Atwood daarom een palindroom als titel heeft gekozen.
De Maddaddam trilogie is een boeiend relaas, geschreven door een doorgewinterde schrijfster. Het biedt spanning en vermaak en geeft genoeg te overdenken: een onderhoudende kritiek op onze maatschappij. De drie boeken met verschillend perspectief op de levens van de hoofdkarakters, maken dat je niet snel uitgelezen raakt en de – ruim over de duizend – pagina’s snel omslaat, om te zien hoe het Sneeuwman-de-Jimmy en alle anderen uiteindelijk zal vergaan.
Margaret Atwood – De Maddaddam trilogie (The Maddaddam trilogy, vert. Tineke Davids en Lidwien Biekman), Prometheus 2019
Leestips
Van dezelfde schrijfster:
Besjes in het bos
De blinde huurmoordenaar
Penelope
De wereld uitgeroeid door een virus:
Peter Heller – De hondsster
Nog meer future fiction:
Cormac McCarthy – De weg
Mohsin Hamid – Exit West
Davide Longo – De verticale man
Assaf Gavron – Hydromania
Megan Hunter – Het eind is ons begin
Threes Anna – Het laatste land