Apocalyps Now!
Italiaanse roman over een vader en kinderen die zich moeten zien te redden in een ondergaande wereld.
Vroeger stelden schrijvers zich een nieuwe wereld voor vol met futuristische technische hoogstandjes, zoals Aldous Huxley in zijn Heerlijke nieuwe wereld, of George Orwell met zijn roman 1984. Ook de hedendaagse Israëlische schrijver Assaf Gavron gelooft in een nieuwe wereldorde met nieuwe technieken, zoals hij die beschreef in zijn boek Hydromania. Met een aantal andere hedendaagse schrijvers deelt Gavron echter ook een zwarte kijk op de toekomst van onze maatschappij: zijn wereld draait om de macht over het water, dat in zijn nieuwe wereld behoorlijk schaars aan het worden is.
Tegenwoordig worden de doemscenario’s over de ondergang van onze maatschappij echter steeds somberder. De Nederlandse schrijfster Threes Anna verhaalt in Het laatste land over de bewoners van een eiland, die na een megastorm niet meer in contact kunnen komen met de buitenwereld. Ze moeten zichzelf zien te redden, hun gemeenschap valt uit elkaar en de levensmiddelen worden steeds schaarser.
Er zijn schrijvers die zich de ondergang van onze wereld echter veel heftiger voorstellen. Zoals Cormac McCarthy die in zijn beklemmende roman De weg over een vader en zoon vertelt, die al reizende door een verbrand landschap, dat wordt geteisterd door moordende overlevenden, de kust proberen te bereiken, waar ze hopen op redding. De oorzaak van de apocalyps geeft de schrijver niet prijs.
Ook Davide Longo vertelt niet precies waarom Italië aan het instorten is in zijn nieuwste roman De verticale man. Zijn wereld wordt onveilig gemaakt door meutes externen (buitenlanders), maar ook door bendes losgeslagen jongeren. Kennelijk heerst er zo’n chaos in zijn geboorteland, dat alle voorzieningen langzaam stoppen, winkels niet meer bevoorraad kunnen worden, net zoals de banken niet meer functioneren en ook benzine steeds schaarser wordt. Dan treedt de wet van de sterkste in werking en zijn de bewoners overgeleverd aan moordzuchtige bendes. Longo’s hoofdpersoon Leonardo, een schrijver en docent op de universiteit, die veiligheidshalve van zijn boerderij naar het dorp verhuisde, moet zelfs dat bolwerk verlaten om zijn dochter en een ander kind in leven te houden. Dan denk je dat je in de roman van McCormac bent beland: het land waar vader en de twee kinderen doorheen trekken, is zo onveilig dat ze enkel op elkaar zijn aangewezen en niemand kunnen vertrouwen.
De verticale man is de derde roman van deze interessante en uitmuntende Italiaanse schrijver. Zijn twee eerdere romans, De steeneter en Een ochtend in Irgalem, zijn van een prachtige soberheid en tonen een harde, wrede wereld. Longo’s woorden zijn onverbiddelijk maar mooi en zo is ook De verticale man.
Terwijl in De weg van McCormac het accent ligt op de liefde tussen de vader en zijn zoontje, doet Longo een stap verder, door de ontstane chaos iets meer toe te lichten: Leonardo wordt gevangengenomen en komt terecht in een bende van jongeren, dat doet denken aan een lange, uit de hand gelopen dance-party, maar eigenlijk meer nog aan een circus of een gestoorde sekte. De sekteleider ontfermt zich over zijn dochter, terwijl Leonardo in een kooi met een olifant wordt gezet en er enkel uit mag komen om over hete kolen te dansen. Het beeld van losgeslagen jongeren die nog genoeg drugs en alcohol hebben om hele nachten door te feesten, geeft ons een bitter voorproefje van hoe erg de wereld zou kunnen afzakken wanneer chaos toeslaat. Maar Longo voorspelt ook weer een ommekeer, veroorzaakt door patronen die al zo oud zijn als de mens: de macht van de sekteleider is tanende en daarom is er weer een nieuwe revolutie onderweg.
Zo somber als Longo’s vorige romans eindigen, zo mooi eindigt deze roman: alleen al om het hoopgevende en haast surrealistische beeld van het groepje – bestaande uit een vader, twee kinderen, een lange man in een koeienhuid gehuld, een hondje, een olifant en een ezel – dat de zonnige kust met zijn blauwe luchten en eindeloze horizon bereikt. Daarmee is het verhaal nog niet afgelopen, want de schrijver houdt je nog even in spanning, maar de nieuwe wereld is wel in zicht.
De verticale man is pakkend geschreven en ondanks het zeer beklemmende verhaal – net zoals De weg van McCarthy – is dit een boek voor literatuurliefhebbers dat er niet om liegt. Hoe wreed en beangstigend ook, het is adembenemend geschreven.
Davide Longo – De verticale man (L’uomo verticale, vert. Pieter van der Drift), De Geus 2013
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De steeneter
Een ochtend in Irgalem
Schrijvers over het einde van onze maatschappij:
Paul Lynch- Lied van de profeet
Threes Anna – Het laatste land
Assaf Gavron – Hydromania
Peter Heller – De hondsster
Cormac McCarthy – De weg
Frans Schätzing – De zwerm
Cormac McCarthy – De weg
Prachtige roman over een korte reis door een verlaten streek:
Jésus Carrasco – De vlucht