Terug naar de natuur
Amerikaans essay over burgerlijke ongehoorzaamheid en leven in de natuur.
De Amerikaanse filosoof en schrijver Henry D. Thoreau leefde van 1817 tot 1862. Zijn leven bracht hij grotendeels door in Concord, Massachusetts te Amerika, waar hij in de potloodfabriek van zijn vader werkte en later lesgaf op onder andere een zelf opgerichte school. Zijn liefde voor de natuur zette hij om in talrijke boeken en essays. Hoewel hij in redelijk aanzien stond in zijn tijd, verkochten zijn boeken niet als warme broodjes. Naast zijn filosofieën tegen overdaad, moedigde hij burgerlijke ongehoorzaamheid aan door niet altijd belasting te betalen. Geen 5 dollar voor een Harvard-diploma en geen extra belasting om de staatskas te spekken, omdat hij het oneens was met de staat die oorlog voerde tegen Mexico en die de slavernij in stand hield. Later zou hij ook gevluchte slaven helpen en de anti-slavenbeweging steunen.
Toen hij voor het niet willen betalen van een belasting een nacht in de cel doorbracht, werd hij geïnspireerd tot het schrijven van Civil disobedience (1849). Dit essay over burgerlijke ongehoorzaamheid inspireerden grote mensen zoals Martin Luther King, Leo Tolstoj en Gandhi. Zijn experiment in het bos beschreven in Walden inspireerde onder andere de Nederlandse schrijver Fredrik van Eeden die bij Bussum aan een soort gelijk experiment begon en het project ook ‘Walden’ noemde.
Thoreau verbleef twee jaar in een zelfgebouwd huis aan Walden Pond (1845 – 1847), een meer enkele kilometers verwijderd van zijn woonplaats. Daar probeerde hij zo simpel mogelijk te leven en één te zijn met de natuur. Hij verbouwde wat groenten, dreef ermee ruilhandel en filosofeerde over het leven. In zijn boek beschrijft hij precies met welk materiaal hij zijn huis bouwde en hoeveel hem dat kostte: 28 dollar. Hij beschrijft op enthousiaste manier zijn leven in dit spartaanse huisje, zijn tijdsbesteding die meestal uit wandelen of filosoferen bestond, de dieren die rondom het meer woonden, de gewassen die in het bos te vinden zijn en de vroegere bewoners.
Walden verscheen in 1854. Behalve zijn bevindingen over de natuur en de seizoenen, levert Thoreau in zijn filosofische passages vooral kritiek op de westerse maatschappij. Hij predikt voor een leven terug naar de natuur, terug naar een simpel leven. De overdaad – van onder andere de mode, de nieuw ingevoerde maïs en andere voedselproducten, grote huizen etc. – was hem een doorn in het oog.
Als Thoreau nu geleefd zou hebben zou hij zijn ontevredenheid waarschijnlijk van de daken hebben geschreeuwd. Zijn boek dat kritiek levert op de 19de eeuwse Amerikaanse maatschappij blijft actueel, omdat de wereld anderhalve eeuw later aan overdaad niet heeft ingeboet. Ook nu de natuur een schaars goed aan het worden is, en zeker het leven in de natuur, heeft het boek niets van zijn kracht verloren.
Hoewel Thoreau misschien wel een tikkeltje overdreef met zijn dogma’s, blijft zijn werk een roep naar een simpeler leven. Zijn enthousiasme voor de planten en dieren, voor het eenvoudige leven met praktische tips om te overleven maken van Walden een boek voor iedere natuurliefhebber.
Henry D. Thoreau – Walden & de plicht tot burgerlijke ongehoorzaamheid (1854) (Walden/Civil disobedience, vert. Anton Haakman) Athenaeum – Polak & Van Gennep, 2005
Leeslinks
Terug naar de natuur:
John Treherne – Het roestvrijstalen paradijs
Erlend Loe – Doppler