Noordelijke streekroman
Nederlandse roman over de opkomst en ondergang van een worstfabrikant.
De familie Udema uit het Drentse Gieten heeft model gestaan voor dit boek over een geschiedenispagina uit de Nederlandse vleesindustrie. De paralellen met deze bestaande familie, die op een dag wel 700 man had werken in hun vleesfabriek, zijn maar al te duidelijk: een fabriek die in een klein Drents dorpje uit de grond wordt gestampt begin 20ste eeuw, het dorp dat afhankelijk wordt van de fabriek, de fabriekseigenaar die een groot huis laat bouwen, de moderne wereld die langzaam het noorden van het land bereikt, de concurrentiestrijd met het grote vleesconcern Unielever en de uiteindelijke teloorgang van het familiebedrijf.
Maar ook al was er een duidelijk uitgangspunt voor het verhaal, je moet dan nog altijd het verhaal tussen de regels invullen.
Harmen Barels vluchtte uit de veengronden van Drente, maar toen hij gewond raakte aan zijn hand en het leven in Hindeloopen niet meer zag zitten, zorgde zijn vrouw Maike ervoor dat hij terug naar Drente ging waar hij kon werken bij een varkensboer. In het gehucht Garssen zette Harmen zijn dromen om in werkelijkheid: nadat hij de boerderij had overgenomen, kwam de slachterij en het exportbedrijf. De oorlog overleefde hij makkelijk, tenslotte moest er ook tijdens de oorlog worden gegeten.
Toen Harmen te oud werd om zijn vleesimperium te leiden, was het zijn zoon Warmont die de fabriek overnam. Alleen had de losbollige Warmont niet direct vlees gegeten van het zakendoen. Zijn tweelingbroer Victor mocht later de scherven proberen op te ruimen.
Toen waren de tijden echter al veranderd en was er de grote Leverunie die vanuit de Randstad oprukte naar het noorden van het land.
Familievlees is niet alleen een familieroman, maar ook een streekroman over het arme Drente van weleer. Een stukje arm Nederland, waar het harde leven in de veenkoloniën langzaam plaatsmaakte voor boerenbedrijven én voor een fabriek. Waar de moderne tijd pas doordrong nadat de Randstad al lang het licht had gezien. Na de boerenkarren doen de auto’s langzaam hun intrede, sluipt de televisie de huiskamers in en volstaat het niet meer om alleen de burgemeester te kennen om iets in het dorp gedaan te krijgen.
Misschien is deze kleine geschiedenis over een dorp dat afhankelijk is van een fabriek wel het meest waardevolle van het boek. De mannen uit het geslacht Barels komen niet heel goed uit de verf, hoe goed Hendriksma ook zijn best heeft gedaan om drie verschillende karakters te creëren: de hard ploeterende Harmen, de frivole Warmont die de moderne wereld omarmde en de stille Victor die het liefst teruggetrokken in een hoekje zat.
Waar Hendriksma wel in is geslaagd, is het tot leven roepen van een dorp dat opgetrokken uit het veen langzaam verandert tot een Nederlands dorp uit onze tijd, compleet met een attraktiepark voor het hedendaagse toerisme.
Familievlees is geen literair hoogstandje, maar Hendriksma is er wel degelijk in geslaagd om het verhaal beeldend uit het veen te rukken, met veel tijdsbeelden als herkenningspunt. Een verhaal dat vlot wegleest en ook al weet je wat de toekomst van de Barelsen is, je wilt toch weten hoe het precies afloopt.
Martin Hendriksma – Familievlees, De Geus 2008
Leestips:
Leven buiten de grote steden in Nederland:
Marieke Lucas Rijneveld – De avond is ongemak
Jaap Robben – Zomervacht
Jonah Falke – De mooiste vrouw van de wereld
Tommy Wieringa – Joe Speedboot
Anne-Gine Goemans – Ziekzoekers
Gijs IJlander – De aanstoot
Frank Noë – Het gemaal
Willem van Toorn – Stoom
Over een Duitse worstfabrikant:
Pieter Waterdrinker – Hollandse bruiloft