Balsem voor de ziel
Canadese roman over onzekere tijden, liefde en een familie.
Deze veel geprezen debuutroman begint bij een einde: Gail, de partner van Ansel, is er niet meer.
In een rustige wijk in Canada worstelt Ansel nog steeds met het onverwachte heengaan van zijn vriendin. Haar erfenis, al haar geluidsopnames, ligt verspreid over zijn huis, dat van zijn schoonouders en Gails kantoor. Ansel vraagt zich af hoe zeker hun liefde was.
Grote liefdes geven echter geen zekerheid. Dat bewijst wel de liefde van Gail’s vader voor zijn jeugdvriendin Ani. Matthew groeide op in Noord-Borneo (hedendaags Maleisië), waar hij op 9-jarige leeftijd op brute wijze in aanraking kwam met het geweld van de Japanners die hun land waren binnengedrongen. Zijn vriendinnetje Ani en hij wisten de oorlog te overleven, niet Matthews vader en niet de ouders van Ani. Een andere historische, onrustige tijd tekent later het leven van Ani: onlusten in Indonesië, die haar een zetje geven richting Nederland. Gail kent de naam Ani, maar weet niet wat de naam verborgen houdt. Ze weet dat haar ouders, Matthew en Clara, stil vallen wanneer deze naam valt. In Nederland ontmoet ze Sipke, die treurt om het verlies van zijn vrouw Ani.
Gail zal ontdekken waarom de levens van Ani en Matthew zulke verschillende richtingen uitliepen, Ansel zal inzien dat zekerheid een vluchtig begrip is. Matthew zal met de dood van zijn dochter weer de oorlogstijden voor de geest halen.
Iedereen is op zoek naar zekerheid. Madeleine Thien zet deze zucht naar zekerheid echter op losse schroeven en haalt de schrijver Michael Ignatieff hierover aan: “Hij zei dat we het ergste kunnen doorstaan als we gewoon ophielden met te verlangen naar zekerheid. Maar wie van ons is daartoe in staat?”
Haar boek is als de geluidsfragmenten die Gail als radioreporter zo graag verzamelde: met de opname van geluiden, stemmen en gesprekken hoopte ze het leven vast te kunnen leggen. Madeleine Thien doet het met de fragmenten van de verschillende levens: die van Matthew, Ansel, Gail en Ani.
Haar taal is rijk, want niet alleen de levensverhalen vinden plek in het verhaal, ook een aantal tot de verbeeldingen sprekende mythen en verhalen kleuren het boek, zoals over de ijsbreker in de Beringzee die verdwaalde walvissen op het goede spoor bracht door ze met muziek van Beethoven naar veiliger water te lokken, of de overbuurvrouw van Ansel die haar gras met een schaartje knipt, omdat ze machines te veel lawaai vindt geven.
Gail werkte met een vriend uit Holland aan de decodering van een dagboek van een krijgsgevangene. De pagina’s bestonden enkel uit cijfers. Gail vroeg zich af welk levensverhaal de cijfers te verbergen hadden. Thiens code is het fragiele web van levensverhalen. De decodering geeft een verhaal over het leven en de dood, de enige twee zekerheden waar we honderd procent zeker van kunnen zijn.
Daar tussenin zit de vergankelijkheid met wat we het leven noemen. En in dat leven vraagt men zich te veel af: “Hoe moet ik leven, als het verdriet nu uiteindelijk opzij moet worden gezet.” Thien weet het wel. Tijdens het schrijven van haar boek overleed haar moeder. Maar Thien heeft doorgezet, en heeft het verdriet van haar moeder in het boek gesloten. Hoeveel personages en plaatsen in de wereld ook deel uitmaken van haar verhaal, de chaos van het leven is ver te zoeken. Haar proza werkt als balsemende woorden voor een wereld vol verlies.
Madeleine Thien – Zekerheid (Certainty, vert. Ankie Blommesteijn) Anthos, 2007
Leestips
Op zoek naar familie:
Rashid Novaire – Afkomst
Over de roerige stilheid van het leven:
John McGregor – Vele manieren om te beginnen
John McGregor – Als niemand over opmerkelijke dingen spreekt
José Luís Peixoto – Het pianokerkhof