Het leven is gewoon een wandelende schaduw
Amerikaanse roman over drie vrienden in de computergame wereld.
Ergens begin jaren ‘80 zal ik mijn eerste eigen computer hebben gekocht. Mijn reis terug in de tijd om de toestellen te tellen die op mijn bureaus hebben gebivakkeerd zal best lang zijn: van de beige, hoekige Apple kastjes, de vrolijk gekleurde halfronde Apples, tot de elegante laptops van vandaag. Je had de eerste spelen, zoals Pacman, Digger of Tetris. Dat waren vooral behendigheidsspelletjes. Daarna kwamen spelen met meer omgeving, zoals Myst, Ports of Call en Doom, wonderlijke werelden waarin je kon verdwalen.
Daar ben ik eerlijk gezegd blijven steken. Ik was en ben een lezer en soms fronste ik wel eens de wenkbrauwen wanneer ik hoorde hoeveel tijd nieuwe generaties al spelend achter een computerscherm doorbrachten. Soms werd ik wel eens nieuwsgierig, maar ik denk dat wanneer je geen gamer in de buurt hebt, het altijd een verre wereld zal blijven.
En nu is hier een prachtig boek over de gamewereld. Over ontwerpers welteverstaan, die uiteraard zelf ook spelverslaafd zijn. Ik heb geen moment getwijfeld of ik het boek wel zou kunnen lezen zonder enige gamekennis. Helemaal geen probleem. Sterker nog, het verhaal heeft me razend nieuwsgierig gemaakt naar de diverse spelen waaraan men nu verslaafd kan raken. De spelen vormen echter slechts het kleurrijke decor voor het verhaal, dat gaat over drie vrienden, die samen een gamebedrijf opzetten: Unfair.
Het begon met de elfjarige Sam en de even zo oude Sadie, die elkaar in een ziekenhuis in Los Angeles leerden kennen. Sam, van Koreaanse afkomst, met een opa en oma die een pizzeria hadden in K-town, had zijn voet in zevenentwintig stukjes gebroken. Sadie, blond, had troost nodig, omdat haar zus kanker had en alle aandacht opslokte. Sam en Sadie vonden elkaar bij het gamen en zo ontstond er een innige vriendschap, soms onderbroken door misverstanden. Later kwam daar Marx bij, eerst Sams kamergenoot op de universiteit, ook met Koreaanse roots, later de manager van Sam en Sadie toen ze een eerste game bouwden: Ichigo.
Drie vrienden, waarvan eentje gehandicapt: Sams voet bleef maar uit elkaar vallen, wat zijn leven soms best wel ingewikkeld maakte. Sadie, een getalenteerde vrouw die als een van de eerste de mannenwereld betrad van de spelbouwers. Ook zij had heel wat om voor te vechten. Daar tussenin Marx, die de boel bij elkaar hield.
Er is de intrigerende titel, die afkomstig is van een van de beroemdste monologen uit het werk van Shakespeare: Macbeth nadat hij hoorde dat Lady Macbeth zich van het leven had beroofd. Marx kende de regels uit zijn hoofd, hij was dan ook vroeger toneelspeler, die graag Macbeth had willen spelen, maar nooit zo ver is gekomen. Morgen en morgen en morgen: het leven als een wandelende schaduw, gespeeld door een acteur, op weg naar een stoffige dood, om nooit meer gehoord te worden. Dood kun je elk moment gaan. Net als in een spel. Maar daar kun je gewoon weer helemaal overnieuw beginnen: in spelletjes kun je niet echt doodgaan, dus is er altijd weer een morgen.
Het leven van Sam, Sadie en Marx is helaas niet altijd een spel en ook daar kan de dood onverwacht opduiken. Dan blijkt dat in de echte wereld opstaan en weer opnieuw beginnen lang zo makkelijk niet is. Zo vormt het leven telkens weer een grote uitdaging voor de vriendschap.
Morgen en morgen en morgen heeft op de achtergrond een beetje immigratie, toneel, maar vooral de gamewereld, de blikvanger van het boek. Ik moest denken aan Max, Mischa & het Tet offensief, een boek van Johan Harstad dat net als Zevin’s verhaal over twee vrienden en een vriendin gaat en waarin ook de toneelwereld en immigratie meespelen. Net zoals in beide boeken de vriendschap wordt uitgesmeerd over tientallen jaren, waarin de hoofdpersonen jong hun eerste successen behalen en ouder worden. In Morgen en morgen en morgen worden games gebouwd om de vriendschap weer aan te halen, technieken zorgen voor misvattingen, succes is alleen leuk als er geen jaloersheid in het spel is, talent moet op elkaar aansluiten, men moet leren loslaten en aantrekken, een hels spel van gevoelens.
Gabrielle Zevin, zelf afkomstig uit een internationale familie waaronder een Koreaanse moeder, sleurt je spelenderwijs mee haar hartstochtelijke wereld in: het verhaal is zo verslavend als een goede game. Net zoals Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad, Een klein leven van Hanya Yanagihara of Schaars licht van Nino Haratischwili is het een verhaal waarvan je moeilijk afscheid kunt nemen: een boek waarin je nog uren had willen doorlezen, tot de volgende morgen, en dan weer een morgen, en dan weer een morgen.
Gabrielle Zevin – Morgen en morgen en morgen (Tomorrow, and Tomorrow, and Tomorrow, vert. Gerda Baardman), Nieuw Amsterdam 2023
Leestips:
Ontroerende vriendschappen:
Johan Harstad – Max, Mischa & het Tet-offensief
Hanya Yanagihara – Een klein leven
Nino Haratischwili – Het schaarse licht
Elena Ferrante – De Napolitaanse romans
Verhaal waarin gamers zitten verstopt:
Nathan Hill – De nix
Een Koreaanse familie in Japan:
Min Jin Lee – Pachinko