Op zoek naar de verborgen geschiedenis
Amerikaanse roman over meisje dat probeert de moordenaar van haar kleine broertje te vinden.
Harriet Cleve Dufresnes woonde met haar moeder Charlotte en haar zusje Allison in het kleine stadje Alexandria, Mississippi. Haar vader Dixon was altijd op reis, in feite kwam hij alleen met Kerst en Pasen thuis. Niemand in Alexandria durfde Harriet, Charlotte of Allison te vertellen dat hij inmiddels in Nashville samenwoonde met een andere vrouw. Ook Harriets oma en tantes zwegen hierover, terwijl Harriet bij hen toch de deuren platliep. Oma Edy had altijd een ontbijt klaar, maar was streng en kon zeuren, tante Libby was een schat, maar bang voor van alles en nog wat en tante Tat en tante Adelaide waren de andere twee oude vrijsters die zich regelmatig om Harriet bekommerden.
De grootste verandering thuis kwam toen Harriet nog heel klein was en haar broer Robin dood in de tuin gevonden werd. De moordenaar was nooit gevonden net zo als Harriets moeder nooit meer de oude was geworden. Ze bleef treuren in haar kamer en bemoeide zich nooit meer met het huishouden. Daarvoor was Ida Rhew, de zwarte huishoudster, die de meisjes Cleve te eten gaf, met ze tv keek, erop lette dat ze hun huiswerk deden en in bad gingen.
Harriet is nu 12 jaar en nog steeds geobsedeerd door de dood van haar broertje die een stille plek in haar familie heeft. Hoe zou hij er nu hebben uitgezien? Ze smokkelt stiekem foto’s uit het huis van haar oma, want alleen al het noemen van zijn naam roept irritaties op. Harriet vroeg haar tantes er regelmatig naar: wisten zij wie haar broertje had vermoord? Alleen Ida Rhew doet op een dag haar mond open: zij had die kleine vreselijke Ratliff weggejaagd, vlak voor Robin werd gevonden. En zo krijgt Harriet een idee, dat ze met haar vriendje Hely uitwerkt.
Tien jaar is gewacht op de nieuwe roman van de schrijfster van De verborgen geschiedenis, in 1992 wereldwijd een bestseller. Voor het nieuwe boek telde de Amerikaanse uitgever Bloomsbury maar liefst bijna 1 miljoen dollars voorschot neer. Tartt is een langzame schrijfster en een schrijfster niet zuinig met woorden. Was De verborgen geschiedenis al een pil van een boek met honderden pagina’s tekst, De kleine vriend is nog dikker en telt zo’n 600 pagina’s. Weet waar je aan begint. Maar een ieder die haar vorige roman heeft gelezen, weet dat je niet bang hoeft te zijn voor zo’n dik boek van Tartt. Die lees je tenslotte in één adem uit.
Ging het vorige boek over een stel studenten Grieks die een moord probeerde te verduisteren, De kleine vriend gaat over kinderen, waarbij Tartt in een interview nadrukkelijk stelt: over, maar niet vóór kinderen. De hoofdpersonen beleven namelijk geen kleine kinderen-avonturen. De 12-jarige Harriet en Hely komen terecht in de gevaarlijke grote-mensen-wereld, waar de Ratliffs – een achterstandsfamilie die met hun psychisch gehandicapte jongste kind Curtis en oma Gum als oudste familielid in een groepje caravans woont omgeven door hopen schroot – de hoofdrol in spelen. De boze wereld, reeds Harriet’s leven ingesijpeld met de moord op haar broertje, maar die Hely slechts van de plaatjes uit de verboden strips kent, bestaat uit geheimen, leugens en moord. De wapens van de kinderen liegen er echter niet om: giftige slangen en pistolen.
Dit zijn de ingrediënten waarmee Tartt haar spanning opbouwt. Een verhaal dat begint met de mysterieuze moord op Harriets broertje en eindigt met een mooi uitgewerkte apotheose en een goed einde, alsof Tartt al vele spannende boeken op haar naam had staan.
Behalve dat het verhaal spannend is, gaat het ook over de psychologie van een eenzaam 12-jarig meisje dat liegt zoals elk kind, dat kindergeheimen heeft, maar door de loop van het verhaal krijgen deze leugens en geheimen een dusdanige zwaarte, dat het verhaal niet meer echt geschikt is voor jeugdige lezertjes.
En dan is er de familie van Harriet: een moeder die slechts zelden haar kamer uitkomt, Harriet’s oudere zusje, een teruggetrokken tutje die zowel in het boek als in Harriet’s leven geen grote rol speelt, de zwarte huishoudster Ida die Harriet op het spoor van de moordenaar zet en Harriet’s oma Edy met haar drie zussen Libby, Tat en Adelaide. Met deze laatste personages heeft Harriet de grootste band en die krijgt dan ook veel aandacht in het boek. Want daar is Tartt goed in: het uitwerken van het wel en wee van de blanke familie Cleve Dufresnes en hun leven in het stadje Alexandria, wiens geografie en geschiedenis ook behoorlijk wordt uitgemeten.
Maar ondanks Tartt’s minutieuze beschrijvingen van het slaperige stadje Alexandria met zijn in bouwval geraakte buurten en zijn zombie-achtige spoorwegterreinen, of gefilterd zonlicht dat langs muren kruipt, of in het oosten zigzaggende kwikblauwe bliksemschichten, de echte adem van het Zuiden komt niet door het boek heen. Een langzame dreiging van onweer of opvliegend stof dat het hele verhaal aantast zoals in Krijtstad van Melinda Haynes, waar de hitte je zelfs als lezer in zweet doet uitbarsten, deze kracht mist Tartt. En dat is dan toch jammer van al die 600 pagina’s waarin ze verwoed probeert de lezer mee te slepen in de wereld van het bijna grote meisje die kennismaakt met het kwaad van de volwassenen.
Tartt’s sterke kant is een wereld openen waarin mensen, geconfronteerd met hun onbezonnen daden, deze achteraf in goede banen proberen te leiden. Maar of we daarom dan ook op de hoogte willen worden gesteld van alle wel’s en wee’s van de personen die op de achtergrond meespelen, dat is voor een ieder verschillend. Toegegeven, vanaf pagina 441, bij het hoofdstuk ‘De toren’, begint de spanning er pas echt goed in te komen en is er geen houden meer aan; dan moet je doorlezen tot het einde. Na het zomerkamp, nadat de oudjes hun eigen avontuur hebben beleefd en na de begrafenis, begint de roman vaart te zetten en zitten we onherroepelijk in een aan De verborgen geschiedenis verwant verhaal.
Donna Tartt – De kleine vriend (The little friend, vert. Christien Jonkheer, Barbara de Lange en Babet Mossel), De Bezige Bij, 2002
Leeslinks
Van dezelfde schrijfster:
De verborgen geschiedenis
Ook uit het zuiden van Amerika:
Melinda Haynes – Moeder van Pearl
John Kennedy Toole – Een samenzwering van idioten
Meisjes, bedroefd om hun overleden broertje:
Allison Smith – Noem alle dieren
Olja Savičević – Vaarwel, cowboy