Een brief aan Bohumil Hrabal
Vermakelijke Poolse roman over rijlessen en familieverhalen over de auto.
Een jongeman in het Poolse Danzig (Gdansk) raakt verslingerd aan zijn rij-instructrice, juffrouw Ciwle. Samen doorkruisen ze de stad in een kleine Fiat. De jongeman is niet zo’n goeie leerling, dus probeert hij juffrouw Ciwle op een andere manier te imponeren. In een haast niet te stuiten waterval van woorden, slechts af en toen onderbroken door een aanwijzing van Juffrouw Ciwle over waar ze heen gaan, worden er familieverhalen naar boven gehaald.
Zo vertelt hij het verhaal van zijn oma, Maria, die in 1925 met haar rij-instructeur in een Citroën ternauwernood kon ontsnappen aan een aanstormende sneltrein toen ze klem kwamen te zitten op een spoorwegovergang. En over de ‘vossenjacht’ van beide grootouders die eruit bestond met een auto een luchtballon achterna te jagen.
Het verhaal is gericht aan de Tsjechische schrijver Bohumil Hrabal, een meesterverteller van alledaagse zaken, die de roman De avondrijles publiceerde waarin allerlei zaken op ‘Hrabaliaanse’ manier op de korrel worden genomen.
De ik-persoon en verteller in Mercedes-Benz refereert zowel aan deze roman als aan de schrijver Hrabal, en Huelle’s boek is duidelijk beïnvloed door de Tsjechische schrijver die in 1997 op 82-jarige leeftijd uit het raam van een ziekenhuis viel terwijl hij de duiven voerde.
Op meesterlijke toon en met de nodige humor worden niet alleen autobiografische verhalen rond het familiewagenpark naar boven gehaald, maar vertelt de schrijver over het leven in de precommunistische tijd, net zoals hij het moderne Danzig beschrijft. Lange zinnen, vol bijgedachten en satirische opmerkingen, vormen een kluchtig verhaal over een jongen die met opmerkelijke conversatie zich een baan wurmt door zijn rijlessen en het verkeer in Danzig.
Naast de hilarische verhalen over zowel de Citroën als de Mecedes-Benz is er het kleine Fiatje waarin de lessen worden gegeven, die zich brutaal door het stadsverkeer wroet. Gelukkig is juffrouw Ciwle een kei in chaufferen en wanneer de situatie hopeloos lijkt, weet ze altijd een uitweg, ook al is het via de stoep of met gewoon gas geven.
Het is net zoals Hrabal’s verhalen een kluchtig boekje, zonder de Oost-Europese zwaarmoedigheid, met een herkenbare zweem van heimwee naar de oude zwart/wit kiekjes van automobielen en bijbehorende verhalen uit grootmoeders kastje.
De Poolse en uit Danzig afkomstige schrijver Pawel Huelle brak in de jaren tachtig internationaal door met zijn roman Wie is David Weiser?. Mercedes-Benz is zowel een hommage aan de Tsjechische schrijver Bohumil Hrabal als aan de auto. Een klein meesterwerkje van Oost-Europese vertelkunst.
Pawel Huelle – Mercedez Benz (Mercedes-Benz – z listów do Hrabala, vert. Karol Lesman), De Geus, 2003
Leestips
Van de Tsjechische meesterverteller:
Bohumil Hrabal – Een driebenig paard
Bohumil Hrabal – Ik heb de koning van Engeland bediend
Een eerbetoon aan een jeugd en aan vissen:
Ota Pavel – Hoe ik de vissen ontmoette