Claire-Louise Bennett – Kassa 19

De kracht van de kleine dingen

Twee Engelse boeken over het kleine leven.

Je begint je bijna af te vragen welke magische krachten er schuilen op het Ierse platteland. Afgelopen jaar kwam de Ierse Sara Baume met twee nieuwe, opmerkelijke boeken (Weken maanden jaren en Handwerk), waarin wat autobiografie zat verstopt, maar vooral veel beschrijvingen van de kleine dingen des levens. Met als uitgangspunt een plattelandshuisje bij de Ierse kust.

Springerige stijl

Claire-Louise Bennett, die alleen schrijfster wil worden genoemd wanneer ze daadwerkelijk aan het werk is, schreef haar twee eerste boeken ook vanuit een huisje aan de Ierse kust, tenminste, zo wordt gesuggereerd in deze boeken. Geboren en getogen in Engeland, waar ze literatuur en drama studeerde, verhuisde ze rond de eeuwwisseling naar Ierland. Daar werkte ze met theater en performances. Later bleek het gedoe rondom en op de planken niet echt haar ding. In 2015 kwam ze met haar eerste eigenzinnige, spetterende boek Poel, een spervuur aan gedachten over de meest uiteenlopende dingen, die werd beloond met de Dylan Thomas Prijs. In 2021 volgde haar tweede boek Kassa 19, goed voor de Europese Literatuur Prijs.

Een voor schrijvers uitstekende oefening is dat je gaat zitten voor een leeg blad papier (of pagina op de computer) en begint te schrijven over wat er maar in je op komt. Waarbij je van het ene onderwerp naar het andere kunt hoppen, of beschrijven waar je oog maar op valt. De stijl van Claire-Louise Bennett lijkt hierop: haar gedachten springen alle kanten op, om na enkele zinnen, alinea’s of zelfs bladzijden weer terug te keren naar het oorspronkelijke begin van haar verhaaltje. Of er gewoon een punt achter zet.

Poel

Poel is verdeeld in 20 kleine verhaaltjes, die sterk variëren in lengte (van drie regels tot meerdere pagina’s) en gaan over een vrouw die alleen woont, in een huisje in Ierland. De meest uiteenlopende onderwerpen komen aan bod, zoals ex-vriendjes, een banaan bij de koffie, tuinieren, een brief, tomatenpuree, koeien en ga zo maar door. De verhalen zijn van een simpele openheid, alsof er een kind aan het woord is, maar alcohol en seks zijn toch echt onderwerpen voor volwassenen. Soms zijn ze bijna hilarisch, soms zetten ze aan tot denken, soms doen ze je glimlachen.

Claire-Louise Bennett houdt van personages die verliezers zijn, met humor hun nederlaag accepteren, graag alleen willen zijn. Zo heeft ze een interessante hoofdpersoon gecreëerd, die buiten haar innerlijke wereld en haar huisje, toch genoeg van de buitenwereld binnenlaat om geen echte Einzelgänger te zijn, want naast de beschrijvingen van voorwerpen zoals haverkoeken en ovenknoppen, zijn er de vriendjes, vrienden en buren die menig verhaal opluisteren.

Kassa 19

Had Poel geen duidelijk thema, behalve de vertelster, in Kassa 19 worden we bedolven onder een lawine van namen van schrijvers en hun werk. Grootheden zoals Anaïs Nin, Paul Bowles, Friedrich Nietzsche, Samuel Beckett en Robert Walser, maar ook modernere schrijvers zoals Annie Ernaux, laten hun namen over heel wat pagina’s dansen. Zoveel genoemde schrijvers zelfs, dat een criticus opmerkte dat alleen al het lezen van genoemde boeken een half leven in beslag zou nemen.

Wederom draaien de verhalen rondom een alleenstaande dame, die over haar jeugd vertelt, over hoe ze begon te schrijven, over leraren en school. Waarin vooral boeken een hoofdrol spelen. Waarin boeken lezen tot kunst kan worden verheven, daar de linkerpagina niet dezelfde is als de rechterpagina. Boeken kunnen kwijtraken, je kunt ze koesteren, niet altijd tot tevredenheid van elk vriendje. Er zijn vriendjes die wel van dezelfde boeken houden, of juist niet. Er is de Rus die telkens naar haar kassa (19) kwam om haar boeken te brengen en over wie ze zich in Dostojevski-achtige, erotische fantasieën laat gaan.

Als een rode draad sluipt de raamvertelling over landheer Tarquinius Superbus door de pagina’s. Een heerschap dat in een weelderig landhuis woont, met een immense bibliotheek. Superbus heeft er nog nooit een boek opengeslagen en wanneer een vriend, de Dokter, dat eindelijk doet, komt hij tot een ontluisterende ontdekking. Het verhaal duikt op wanneer het maar uitkomt.

Literair feestje

Het is een waar avontuur om je in Claire-Louise Bennetts spervuur van woorden en onderwerpen te wagen. Het is als een performance op papier. Haar naar alle kanten springende gedachten nemen je niet mee naar verre oorden, maar leidde je naar herinneringen en dingen rondom huis en ziel. Haar proza-achtige stijl, het herhalen van woorden en zinnen, het noemen van bekende namen en titels, het is allemaal één groot literair feestje waar geen etiket op kan worden geplakt. Een roman zou ik het niet noemen, ook al speelt er in de schaduw een verhaal zonder kop of staart.

Het zijn twee prachtige boeken, beide doordesemd met Claire-Louises kijk op de wereld en haar woordenspel. Poel wat fijner dan het krachtige Kassa 19, er valt moeilijk een keuze te maken tussen deze twee duidelijk verschillende, maar toch typische Claire-Louise Bennett schrijfsels. Dat kunst en schrijven elkaar kunnen versterken heeft Sara Baume al eens bewezen. Claire-Louise Bennett bevestigt dit alleen maar.

Claire-Louise Bennett – Poel (Pond, vert. Martine Vosmaer en Karina van Santen), Koppernik 2023

Claire-Louise Bennett – Kassa 19 (Checkout 19, (vert. Martine Vosmaer en Karina van Santen), Koppernik 2023

Leestips
Kunst en literatuur van de Ierse kust:
Sara Baume – Weken maanden jaren
Sara Baume – Handwerk
Sara Baume – Stommelen stampen slaan
Sara Baume – Zevenduizend eiken
Nog meer opmerkelijke romans uit Ierland:
Anna Burns – Melkboer
Maírtín Ó Cadhain – Onder de zoden
James Joyce – Ulysses
Een extravagante stortvloed van woorden:
Peter Verhelst – Voor het vergeten
Peter Verhelst – Tongkat
Hilary Hill – Wolf Hall
Hilary Hill – Het boek Henry
Hilary Hill – De spiegel & het licht