Geluk is niet het echte leven
Oude-mannen-monoloog over het leven.
Samuel, een oude joodse man, vertelt zijn levensvisie, fulmineert over zijn zoons leven, die papaja-etend ergens over een Stille Oceaan zit uit te kijken, niks doend, vertelt over zijn goede vriend Lionel die de hele dag de boom voor zijn huis bestudeert en die nog kan lachen, gaat tekeer over de werkster Dacimiento, die, met een Portugees getrouwd, alleen maar dingen in de ijskast stopt die hij niet lust, klaagt over zijn over-sociale vrouw Nancy, die sinds ze het voor de wereld opneemt, hem niet meer ziet staan en stort tenslotte zijn hart uit bij een vriendin, Geneviève, die de dood van hun gezamenlijke vriend, Léo, op haar geweten heeft.
Een klein boekje waarin de Franse schrijfster, van huis uit toneelschrijfster, een monoloog neerzet van een oude, joodse man. Hij is niet zozeer verbitterd, de toon van het boek is niet negatief, maar hij begrijpt het leven niet. Het is net alsof het leven te snel door zijn handen is geglipt, en hij nu, op de avond van zijn leven, terugkijkt en kwaad is dat hij al dat moois heeft gemist.
Daarom zet hij zich af tegen zijn zoon, die het geluk opzoekt in een sabattical jaar in de Caraïben. Hij zet het begrip ‘geluk’ te koop en vindt dat je beter oorlogszuchtig kan zijn dan lui en je neerleggen bij je situatie. De grootste vijand is de verveling en daarom moet je alles kritisch blijven bekijken, moet je blijven vechten voor alles wat je hebt. Het verwijt dat hij zijn zoon te hard heeft aangepakt tijdens zijn opvoeding, doet hem enkel snuiven: ondanks dat heeft hij een slappe zoon voortgebracht.
Ook de werkster kan geen goed bij hem doen: zo te zien op handen gedragen, blijft ze ontevreden en alleen maar met zichzelf bezig. En dan is er ook nog schoonzoon Victor, apotheker van beroep, die hoewel oprecht geïnteresseerd in al zijn kwaaltjes en zijn gezondheid, in zijn achting is gedaald sinds hij met zijn joodse mannenclubje gaat wandelen rondom Parijs. Hij voelt zich onbegrepen door zijn tweede vrouw Nancy, die zich alleen nog maar bezighoudt met alle goede doelen van de hele wereld. De enigen die nog een beetje respect van hem krijgen zijn Lionel, zijn beste vriend de ‘bomenkijker’ en Geneviève, bij wie hij zijn hart uitstort, maar die hem ook in de maling weet te nemen. Want humor is ook een zeldzaam goed geworden. Wanneer je niet meer met je vrienden kan lachen, is de vriendschap zoek.
Het mooie van het boekje is dat, hoewel het een eindeloze stroom kritiek lijkt, de uitstraling juist ontroerend en humoristisch is. Het boek balanceert op een grillige lijn tussen positief/negatief. Met woordspelingen en humoristische scènes en dialogen, wordt het boekje boven mopperpot Samuel uitgetild.
Yasmina Reza geeft toe dat er veel van haar vader zit in de figuur van Samuel. Afkomstig van een Hongaarse moeder en Russisch/Iraanse vader, begrijp je beter waarom ze gek is op zo’n ‘echte’ man, zoals zij het zelf zegt. Vechtlustig, stoer, nergens tevreden over. Haar ouders zijn uit de laatste generatie Europese Joden, wat misschien aangeeft waarom Samuel niets moet hebben van hokjes-gedoe en ‘nieuwe-joden-gedoe’. Eigenlijk is Samuel gewoon een man uit een ander tijdperk, die moeite heeft het moderne snelle leven te volgen. En legt de schrijfster er een zweem van heimwee in: terug naar de roots.
Haar al eerder verschenen verhalenbundel Hammerklavier werd met enthousiasme ontvangen. Droefenis werd genomineerd voor de prestigieuze Franse Prix Goncourt 1999. Terecht.
Yasmina Reza – Droefenis (Une désolation, vert. Eef Gratama), Arena 2000
Leestips:
Van dezelfde schrijfster:
Babylon
Andere ouderen die terugkijken op het leven:
Thé Lau – Hemelrijk
Tomás González – Het broze licht
Penelope Lively – Moon Tiger
Kjersti Annesdatter Skomsvold – Hoe harder ik loop, hoe kleiner ik ben
Sándor Márai – Gloed
Over een andere oudere ‘grumpy’ man:
Francesco Pecoraro – Leven in tijden van vrede
Een mopperende jongeman:
Manuel Vilas – Ordesa