Het noodlot tegemoet
Portugese roman over een man die onbedoeld toch op het gevaarlijke pad geraakt.
Lissabon, zomer 1938. Het land zucht onder de dictatuur van Salazar. Professor Pereira, cultuur journalist bij een middagkrant, raakt geïntrigeerd door een artikel over de dood en zoekt contact met de schrijver ervan. Zo ontmoet hij de jonge Monteiro Rossi, die hij een baantje aanbiedt bij de krant. Pereira komt er echter al snel achter dat alles wat uit Rossi’s pen vloeit onbruikbaar is wegens zijn linkse gedachtegoed en dat Rossi best wel een gevaarlijk leven leidt.
Het verhaal heeft iets Kafkiaans. Het is sober geschreven, in een vorm als een soort bekentenis: “Pereira verklaart”. Deze wat oudere journalist – met een zwak hart – is eenzaam, praat tegen het portret van zijn overleden vrouw en drinkt alleen in uitzonderlijke situaties een tweede glas kwast in het café. Hij wil zich niet in laten met de politiek en heeft een gezond wantrouwen jegens andere personen. Die krijgen bijna geen plek in het verhaal, zelfs Monteiro Rossi is vaker zoek dan aanwezig. Hoewel Pereira duidelijk een mening heeft voor de lezer, probeert hij in het leven aan de neutrale kant te blijven. Wanneer hij eenmaal heeft ontdekt aan welke kant Rossi staat, fluistert zijn angstige geweten hem in om te stoppen met de vriendschap, maar zijn sociale gevoelens maken het hem onmogelijk het contact met Rossi te verbreken. Een arts in een hersteltehuis heeft een theorie over deze gespletenheid. Ondertussen blijft Pereiro Rossi helpen en het is duidelijk dat er gevaar dreigt. Hoewel somber, toch een klassiek verhaal over iemand die willens en wetens in de problemen komt.
Je weet dat het verhaal niet goed afloopt, maar het was toch een shock te lezen hoe. Het verhaal over de journalist Pereira is een fraaie klassieker, over een gewone man die geen zin heeft om in de problemen te komen, maar alsnog een kant kiest en ernaar handelt. Het boek verscheen in 1994, een jaar later verscheen de Nederlandse vertaling. In deze donkere tijden, zoals bijvoorbeeld de situatie in Turkije, lijkt dit verhaal weer helemaal actueel. In 1996 werd het boek verfilmd met Marcello Mastroianni in de hoofdrol.
Antonio Tabucchi – Pereira verklaart (Sostiene Pereira, vert. Anthonie Kee), De Bezige Bij 2017
Leeslinks:
Over de Portugese dictatuur:
António Lobo Antunes – Preek tot de krokodillen
António Lobo Antunes – Het handboek van de inquisiteurs
Politieke, zwarte romans:
Attila Bartis – Rust
Ludvik Vaculik – Cavia’s op proef