De nieuwe vijanden
Zuid-Afrikaanse roman over een familie en de gevaren van modern Zuid-Afrika.
Het nieuwste boek van de gerenommeerde Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadime Gordimer begint met een man die kanker heeft. Paul Bannerman moet na zijn bestraling in quarantaine. Hij is voor wat weken nog radioactief en een gevaar voor zijn omgeving. Een speling van het lot, omdat het zijn werk als milieuactivist is om te strijden tegen kerncentrales. Zijn vrouw Berenice (Benny) en zijn ouders Lyndsay en Adrian beslissen dat hij die tijd in het huis van zijn ouders moet verblijven, omdat het daar het makkelijkst is om hem te isoleren.
Zo begint deze familiegeschiedenis die vol haken en ogen zit, spelend in het nieuwe Zuid-Afrika waar geen gescheiden ruimtes meer zijn voor blank en zwart en ieder bedrijf zwarte werknemers heeft om te laten zien dat iedereen zijn best doet.
Kanker is niet het enige gezwel dat in de ogenschijnlijk gelukkige familie huishoudt. Ontrouw is er ook een deel van: een nieuwe affaire speelt op bij Lindsay en Adrian. Dan besluit Lindsay een kind te adopteren. Ze was in een tehuis voor wezen met aids geweest en besloot hierop Klara te adopteren, een klein meisje dat was misbruikt, aids had en weer moest helen.
Hoofdthema in Word wakker zijn de nieuwe bedreigingen van de moderne Zuid-Afrikaanse maatschappij. Paul hoeft niet meer voor gelijke rechten te vechten. De nieuwe ridders in Zuid-Afrika moeten het nu opnemen tegen projecten van grote economische machten die het op het milieu hebben voorzien: kerncentrales, een snelweg dwars door een beschermd gebied, stuwdammen die een ecologisch stelsel, de Okavango, dreigen te vernietigen. Maar ook ziektes zoals kanker en aids krijgen nu volop de aandacht. Waren het vroeger families die ten prooi vielen aan verscheurdheid wegens apartheid, nu staan er weer nieuwe vijanden op de loer om een familie te ontwrichten.
Word wakker geeft een beeld van het moderne Zuid-Afrikaanse leven: er zijn geen rassenrellen meer, de zwarte bevolking kan gaan en staan waar het wil. Ook al is het soms nog wat onwennig, zwart en blank kunnen elkaar publiekelijk ontmoeten, met elkaar samenwerken, bij elkaar op bezoek komen. De vijand is nu kanker geworden, of aids. Inbraken kunnen een fatale afloop hebben, maar je kunt ook mensen verliezen bij een stukgelopen huwelijk. De angst in het leven is niet verdwenen.
Het beeld van de moderne Zuid-Afrikaanse samenleving wordt nog eens versterkt door de uitwaaierende stijl van schrijven van de auteur die decennia lang streed tegen apartheid. Ze vertelt niet alleen het verhaal van deze Afrikaanse blanke familie, ze levert tegelijk commentaar. Met soms een sarcastische ondertoon over hoe het vroeger was. Over hoe de zaken er nu voor staan. Hierbij neemt ze geen blad voor de mond. Yuppies, vrouwen die menen in hun gelijk te staan, de consumptiemaatschappij die schade aan het milieu toebrengt, de veiligheid in Zuid-Afrika, de wankele zekerheid van een ogenschijnlijk gelukkige familie.
Nadime Gordimer heeft haar sporen al in de literaire wereld verdiend met een fors aantal korte verhalen, een tiental romans en vele prijzen zoals in 1978 de Booker Prize en in 1991 de Nobelprijs voor literatuur. Het hoofdthema in haar werk zijn de relaties tussen zwart en blank in Zuid-Afrika en ook in Word wakker kan ze dit thema niet geheel loslaten.
Word wakker is een passioneel en onderhoudend verhaal, zeker het deel over kanker, een ziekte die Nadime Gordimer op sublieme manier verwoordt.
Nadime Gordimer – Word wakker (Get a life, vert. Molly van Gelder) De Geus, 2006
Leestips:
Zuid-Afrika en apartheid:
Annemarié van Niekerk – Om het hart terug te brengen
Troy Blacklaws – Jongen uit de Karoo
Alexandra Fuller – We gaan niet naar de hel vannacht
Barbara Trapido – De witte aap
Even Venter – Dans aan het einde van de dag
Andre Brink – Zandkastelen
Gillian Slovo – Rood stof
Zwarte schrijvers over modern Zuid-Afrika:
Zakes Mda – Rouwer van beroep
K. Sello Duiker – Het stille geweld van dromen
Ouders en volwassen kinderen:
Jonathan Franzen – De correcties
Gerard Woodward – Ik ga naar bed als de zon schijnt
Paula Fox – De kinderen van de weduwe
Maggie Gee – Een gewoon gezin
Jonnie Halberg – De grote overstroming
Alie Smith – De toevallige
Anne Tyler – Toen we volwassen waren
Pieter Waterdrinker – Duitse bruiloft
Literatuur en kanker:
Elisabeth Robinson – De wonderlijke avonturen van de zusjes Hunt
Marian Boyer – Fantastisch lichaam