Liefde zonder passie
Peruaanse roman over een grote wereldomvattende liefde.
Ricardo Somocurcio is 15 jaar en woont nog in de wijk Milaflora in Lima (Peru), wanneer hij holderdebolder verliefd wordt op een van de twee Chileense meisjes: Lily. Jaren later vertrekt Ricardo naar Parijs om als tolk, en later als vertaler, te werken. In de jaren 60, als de wereld vol revolutionairen zit, ontmoet hij Lily in Parijs, die als rekruut voor een revolutionaire opleiding naar Cuba wil vliegen. Haar naam is nu Arlette. Ricardo heeft moeite haar uit het hoofd te zetten wanneer ze is vertrokken. Tot zijn verbazing ontmoet hij haar toevallig een tijd later weer in Parijs. Ze heeft een metamorfose ondergaan en ziet eruit als een chique dame met de naam Madame Arnoux. Ze wist Cuba uit te ontkomen met haar man die diplomaat is, en leeft nu op grote voet. Met Ricardo speelt ze een spelletje: ze houdt van zijn banale complimenten, maar noemt hem ‘de brave jongen’. Braaf is Ricardo zeker, maar zijn hart is gebroken als op een dag madame Arnoux met de spaarcenten van haar man met de noorderzon is vertrokken.
Wanneer Parijs zijn aantrekkingskracht heeft verloren en in Londen eind jaren 60 de hippies de dienst uitmaken, vertrekt ook Ricardo naar dit centrum van ‘love’ en ‘peace’. En ook in Londen zal hij volkomen onverwachts het Chileense meisje weer tegenkomen. Net als hij haar in Tokyo zal zien en zelfs in Madrid.
Het ongrijpbare meisje wordt wel Maria Vargas Llosa’s eerste liefdesroman genoemd. De Peruaanse schrijver heeft de politieke militaire machten van Zuid-Amerika meestal tot onderwerp. Hij vertelde het tragische verhaal van een hoerenhuis (Het groene huis, 1966), schetste hilarische taferelen over een geheime legereenheid en ingehuurde hoertjes (Pantaléon, 1973), schreef aangrijpende gesprekken over de Peruaanse geschiedenis en de dictatuur (Gesprek in De Kathedraal, 1969), creëerde machiavellische taferelen tijdens een fictieve oorlog (Oorlog aan het einde van de wereld, 1981) en beschreef de bloedige loopbaan van een dictator (Het verhaal van de bok, 2000). Er zijn in zijn boeken weinig romantische taferelen te vinden.
Mario Vargas Llosa is dan ook geen schrijver voor de liefde. Dat bewijst wel dit boek over een grote liefde, dat gespeend is van passie én deze keer ook van zijn humor, die je vooral in zijn vroegere werk vond. Het gaat over een man die zijn grote liefde, ondanks dat hij keer op keer wordt afgewezen, niet kan loslaten. De femme fatale is een vrouw die zich als een kameleon telkens weer als nieuw weet te presenteren, lijkt harteloos en zonder geweten. Zelfs wanneer we haar achtergrond leren kennen en haar beweegreden begrijpen, valt er nog geen positief gevoel op te roepen voor deze romanfiguur.
Vargas Llosa’s passie ligt op historisch en politiek gebied. Dit vinden we dan ook op de achtergrond van dit verhaal. Het vormt een soort culturele geschiedenis van Europa. Het verhaal is opgedragen aan: “X, ter herinnering aan heroïsche tijden.” De hieronder beschreven tijden waren tijden van culturele en politieke passies. Telkens zijn het Ricardo’s vrienden die specifiek voor een periode staan, die aan het eind van elke tijd met het Chileense meisje verdwijnen.
Wanneer Ricardo in de vroege jaren 60 in Parijs woont, is dat een stad die bruist van de Zuid-Amerikaanse ballingen, die dromen over een revolutie in hun thuisland. Zijn beste vriend is dan Paúl, een man die hoog opklimt in de gelederen van de Peruaanse revolutie. Wanneer Ricardo madame Arnoux ontmoet, is Europa nog in de ban van Rusland, waar vele communistische jongeren, net als Ricardo om te tolken, heen reizen.
Daarna is het Londen die de Europese cultuurstad is geworden met de Beatles en de hippiecultuur. Ricardo maakt er een vriend, Juan, die veel geld met het portretteren van paarden van rijke Engelsen verdient. Het is de tegenstelling van de Engelse high society tegen die van de bohémie-wereld van de hippies.
Wanneer Ricardo naar Parijs terugkeert, wordt zijn collega De Dragoman zijn vriend, die buiten zijn uitmuntende kennis van talen en zijn verzameling tinnen soldaatjes, een wat saaie man is. De Dragoman verandert op slag in een veel te sensuele man wanneer hij in Japan een vrouw leert kennen. Het is de tijd dat Europa openstaat voor culturele invloeden uit het oosten en SM in de mode geraakt. De Dragoman zal Ricardo helpen wanneer hij naar Japan reist om het Chileense meisje te ontmoeten, die zich deze keer heeft gebonden aan een regelrechte sadist.
Wanneer Ricardo gebroken terugkeert naar Parijs, is Europa saai geworden. Net als het echtpaar Gravoski die van dan af Ricardo’s beste vrienden zullen zijn.
Tenslotte is er nog een laatste episode die zich in Madrid afspeelt, in de tijd dat Madrid een populaire culturele stad werd waar onder andere veel aan theater werd gedaan. Niet helemaal toevallig is Ricardo’s beste toeverlaat dan ook iemand uit de theaterwereld.
Een tweede achtergrond is de politieke geschiedenis van Peru vanaf de vroege jaren zestig. Het is Ricardo’s oom die hem op de hoogte houdt van de situatie in Peru. Over een dictatuur die strijd levert tegen rebellen, de hoop op een nieuwe regering die beterschap belooft, de teleurstelling wanneer blijkt dat de regering zijn beloftes niet na komt en de angst voor de guerrillabeweging ‘Lichtend pad’.
Het achtergrondverhaal is interessanter dan het verhaal over het Chileense Meisje en haar Brave Jongen. En vooral de eerste hoofdstukken, die beduidend meer passie bieden dan de rest. Liefde en geschiedenis gaan vaak samen in de literatuur, maar helaas niet voor de grote Peruaanse schrijver Maria Vargas Llosa.
Mario Vargas Llosa – Het ongrijpbare meisje (Travesuras de la niña mala, vert. Aline Glastra van Loon en Arie van der Wal) Meulenhoff, 2006
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Het feest van de bok
Het groene huis
Pantaléon
De oorlog van het einde van de wereld
Het groene huis
De geesten van de Andes
Grote romans over grote liefdes en geschiedenis:
Margaret Mitchell – Gejaagd door de wind
Boris Pasternak – Dokter Zjivago
Ye Zhaoyan – Nanjing 1937, een liefdesgeschiedenis
Een Peruaan en zijn liefde:
André Aciman – De gentleman uit Peru
Een verhaal over Zuid-Amerikaanse ballingen in Europa:
Lisa St. Aubin de Téran – Otto
Passioneel schrijven over ‘heroïsche tijden’:
Uwe Timm – Rood