Het Armeense Huis met de Geesten
Italiaanse roman over de tragische lotgevallen van een Armeense familie in het Ottomaanse rijk.
Recentelijk zei de Turkse schrijver Orhan Pamuk iets over de genocide die plaatsvond tegen o.a. de Armeense bevolking van het Ottomaanse Rijk in de jaren 20 van de vorige eeuw. Deze opmerking die hij tijdens een interview met een Zwitserse krant maakte, werd door de Turkse staat meteen als een belediging opgevat en Orhan Pamuk moet zich nu voor zijn woorden verantwoorden.
De van Armeense afkomst zijnde schrijfster Antonia Arslan, die in Italië is opgegroeid, doet zoals meerdere schrijvers konde van deze gebeurtenissen, of de Turken dit nu willen of niet. Gelukkig doet Arslan het op een meer poëtische manier dan schrijvers die hun gram willen halen en waarin nog veel haat zit. Het huis met de leeuweriken komt dicht in de buurt van de sfeer van het boek van Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez of Het huis met de geesten van Isabel Allende.
Het gaat over een familie in een stadje in het Turkse Anatolië, waarvan enkele broers naar het buitenland zijn gegaan. Eentje zit er in New York en Yerwant, die naar Venetië ging om geneeskunde te studeren, in Italië. Zijn broer Sempad, een gerespecteerde apotheker in het Anatolische stadje, is hiermee het hoofd van de familie in hun thuisland, het multiculturele Ottomaanse Rijk.
Yerwant heeft eindelijk besloten om zijn geboortestreek te bezoeken, waardoor de familie thuis in rep en roer is. Sempad is vastbesloten om een ontvangst voor te bereiden zoals weinigen die gehad hebben, om vooral de Italiaanse vrouw van zijn broer te laten zien dat ook in het Ottomaanse Rijk het leven vooruitgang kent. Het buitenhuis ‘Het huis met de leeuweriken’ wordt helemaal opgeknapt en uitgerust met de modernste snufjes zoals een tennisveld, het krijgt prachtige gekleurde ramen en Yerwant schenkt ze zelfs een peperdure piano die helemaal uit Frankrijk moet komen. Vanuit Italië bereidt ook hij de reis voor naar zijn thuisland. Hij koopt nieuwe rijtuigen en zorgt dat hij goeie chauffeurs heeft.
De tijden zitten echter niet mee. De Eerste Wereldoorlog is begonnen en in Europa gaan steeds meer grenzen op slot. Zoals de Italiaanse grens, zodat Yerwant zijn bezoek aan zijn familie in rook ziet opgaan.
In het Ottomaanse Rijk zijn ook woelige tijden aangebroken. De rijke Armeniërs moeten worden opgeruimd en zo worden er snode plannen gesmeed waar de familie van Sempad en Yerwant moeilijk aan kan ontkomen.
Ondanks dat het hoofdthema de gedwongen uittocht van de Armeniërs uit het Ottomaanse Rijk is, waarbij honderdduizennden slachtoffers vielen, weet Arslan er een betoverende roman van te maken. De rijke geschiedenis van haar eigen voorouders hebben haar geïnspireerd tot het creëren van een onderhoudend familieverhaal dat ondanks het drama, de nadruk legt op de banden tussen familieleden en van vrienden of kennissen die te hulp schieten omdat ze in het krijt bij hen staan.
De familie, bestaande uit broers, tantes, ooms, nichten, neven, broertjes en zusjes met al hun eigenaardigheden zijn goed voor aandoenlijke anekdotes waarmee de familie wordt voorgesteld. Ook het reilen en zeilen van het stadje wordt in beeld gebracht. Als dan het drama begint, worden de personages van de hoer Ismene, de bedelaar Nazim en de Griekse priester Isacco die proberen nog iets van de Armeense familie te redden, aan het verhaal toegevoegd waardoor het boek niet te somber wordt.
Antonia Arslan woont nog steeds in een appartement dat ooit aan haar voorvader Yerwant behoorde. Ze studeerde architectuur en doceerde Italiaanse literatuur aan de universiteit, maar werkte ook aan ‘Hushèr la memoria’ waarin Armeense overlevenden van de genocide hun verhaal konden doen.
Het is haar eigen familiegeschiedenis die haar aanzette tot het schrijven van Het huis met de leeuweriken. Hoewel ze zelf deze tijd alleen uit verhalen zal kennen, heeft ze de sfeer in het Anatolische stadje met de opkomende rijkdom, het verwesteren van het Ottomaanse rijk, dat toen in een stroomversnelling raakte en de verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen, zeer goed getroffen. Haar Armeense achtergrond probeert ze met deze roman te verwoorden. Maar het zijn vooral haar familieverhalen waarbij liefdesgeschiedenissen, trouw aan een familie, heimwee naar een geboortestreek de hoofdrol spelen en zorgen dat de lezer eenmaal begonnen aan dit boek niet meer kan ophouden met lezen.
Antonia Arslan – Het huis met de leeuweriken (La masseria delle allodole, vert. Manon Smits) Mouria, 2005
Leeslinks
Over Armenië:
Katerina Polodjans – Hier zijn leeuwen
Over de Armeense kwestie:
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul
Louis de Bernières – Vogels zonder vleugels
Over de laatste decennia van het Ottomaanse Rijk:
Ahmet Altan – De Secretaris
Mara Meimaridi – De heksen van Smyrna
Theresa Révay – Aan de oever van de Bosporus
Giles Milton – Paradise Lost: Smyrna 1922
Over de Turkse weemoed na het Ottomaanse Rijk en Istanbul:
Orhan Pamuk – Istanbul
Over de Armeense geschiedenis:
Erika de Vasconselos – Gezwegen