Licht werpt altijd schaduwen
Amerikaans/Palestijnse roman over een familie in Gaza.
Terwijl ik op Lesvos dit prachtige boek van Susan Abdulwaha lees, rijden er bussen op en af om vluchtelingen naar een veilige plek te brengen. Het merendeel komt uit Syrië, Afghanistan en Irak. De vluchtelingenstroom komt via Turkije naar Europa en hoopt daar een toekomst te vinden. Het is bizar te weten dat je je midden in een geschiedenis bevindt, die, daar ben ik zeker van, later stof tot veel verhalen zal geven. Hier zijn het geen soldaten die beslissen over leven en dood, maar de golven van een blauwe zee die mij elke dag vreugde gaf, maar nu een schaduwrand heeft gekregen.
Abdulwaha’s verhaal is een resultaat van de eeuwigdurende onrust in het Midden-Oosten, dat weer stevig is opgelaaid dankzij de oorlog in Syrië en de opkomst van Isis. Ook nu zullen er weer families uit elkaar vallen, omdat een deel in Syrië (of ander thuisland) blijft, een ander deel veiligheid in een opvangkamp in Jordanië of Turkije heeft gezocht, terwijl een ander deel naar Europa trekt voor een toekomst. Wie weet welke schrijvers in spé ik nu langs zee zie sjokken, die later hun land en familiegeschiedenis zullen opzoeken en met weemoed zullen schrijven over het mooie leven van hun voorouders.
Het blauw tussen hemel en zee gaat over de Palestijnse familie Baraka, ooit uit hun dorp verdreven door Israëliërs, waarna de familie uiteenviel omdat de een stierf, de ander zich elders in het Midden Oosten vestigde en weer een ander naar Amerika vertrok. Het gaat over grootmoeder Nazmiyeh die in Gaza is terechtgekomen en daar de familie bij elkaar probeert te houden, en over haar kleindochter Noer die in Amerika opgroeit, naar Gaza komt om een ziek kind te helpen en zo haar familie vindt. De enige mannelijke stem in het verhaal is de in het blauw tussen de hemel en zee verdwijnende Chaled, die met zijn poëtische inleidingen elk hoofdstuk een sprookjesachtige klank geeft.
De gruwelen van landen die elkaar in de haren vliegen verdwijnen al snel naar de achtergrond, want dit verhaal is er een over liefdevolle familiebanden die misschien wel de enige zekerheid zijn in een leven vol oorlog. Mannen gaan vechten, worden gevangengenomen of trekken ver weg, terwijl vrouwen de familie zo goed mogelijk bij elkaar houden, zorgen voor de kinderen en een veilige haard.
Het is ook het verhaal over een leven in een explosief land, omgeven door vijanden, waar geheime tunnels de levensaders vormen; een land zonder nabije toekomst.
Vooral Nazmiyeh is een prachtig karakter. Een stevige matrone die elke gelegenheid aangrijpt om haar familie om haar heen te verzamelen om van het moment te genieten, door een picknick op het strand of een ander eetfestijn. Ook in Gaza bestaat een nagenoeg normaal leven.
Abdulwaha heeft veel van haar eigen leven in de roman verwerkt. Haar Palestijnse ouders werden in de Zesdaagse Oorlog vluchteling en de schrijfster kwam uiteindelijk in Amerika terecht, waar ze ging studeren. Haar eerste roman Ochtenden in Jenin verscheen in 2006 en gaat over een Palestijnse familie van wie tijdens een Israëlische inval een zoontje door soldaten wordt meegenomen en opgroeit in Israël. Het verhaal wordt verteld door een zus, die ook deels in Amerika opgroeit en later teruggaat naar Palestina.
De combinatie van poëtische beeldtaal, een tintje magisch realisme en de warmte van een familiehaard tegenover de constante dreiging van terreur, vormen een bitter-zoete cocktail. Het is het Palestijnse antwoord op de Chileense bestseller Het huis met de geesten van Isabel Allende.
Susan Albulhawa – Het blauw tussen hemel en zee (The Blue Between Sky and Water, vert. Marianne Gaasbeek), De Geus 2015
Leeslinks
Palestijnen versus Joden:
Julia Navarro – Schiet maar, ik ben toch al dood
Abraham Yehoshua – De tunnel
Ontheemd:
Jessica Soffer – Als de abrikozen morgen bloeien
Rabih Alameddine – Mijn eeuwige begin
Jhumpa Lahiri – De naamgenoot
Gina B. Nahai – Het noodlotskind
Yasmin Crowther – Een keuken in saffraan
Preethi Nair – Honderd tinten wit
Elif Shafak – De bastaard van Istanbul
Vluchten in eigen land:
Quais Akbar Omar – Het fort met de negen torens