De wereld volgens een kleine cartograaf
Onderhoudende Amerikaanse roman over een 12-jarige kaartentekenaar.
Tecumseh Spreeuw Spivet is 12 jaar als hij telefonisch door de heer G.J. Gibsen wordt uitgenodigd om een prijs in ontvangst te nemen van het Smithsonian Instituut te Washington voor zijn diagram van de bombardeerkever en zijn andere werken, die de laatste tijd regelmatig door het Smithsonian werden gebruikt. Hoewel de heer Gibsen even twijfelt aan de jonge stem van T.S. Spivet, vraagt hij T.S. Spivet een toespraak te komen houden tijdens het diner, wanneer de prijs zal worden uitgereikt.
T.S. Spivet werd door de heer Gibsen duidelijk geacht een volwassen persoon te zijn en laat dit misverstand verder bestaan. Hij zegt ook niets tegen zijn ouders, toen hij besloot naar Washington af te reizen. Zijn vader, Tecumseh Elijah (T.E.) Spivet is een cowboy in hart en nieren, “een zwijgzame, zwaartillende hengstentemmer”, die altijd bezig is met het werk op hun Copperton ranch in Divide, Montana. Zijn moeder, dr. Clair, is “een coleopteriste die het spoor bijster was en al twintig jaar lang jacht maakte op een imaginaire keversoort – De Tijgermonnik” en altijd in beslag wordt genomen door haar onderzoek naar kevers.
T.S. Spivet was ook niet van plan zijn vier jaar oudere zus Gracie uit te nodigen op zijn tocht naar de hoofdstad van het land. Gracie is “een miskend actrice die, onder een van de vele saaie klusjes die er op een ranch op Montana altijd te doen zijn, haar talent zat aan te scherpen.” Zijn broertje Layton kon niet mee, want die was al maanden dood.
T.S. Spivet besluit voor zijn reis naar de andere kant van het land de goederentrein te nemen en zo een reis te maken, die ooit zijn voorouders maakten in tegenovergestelde richting. Met een slimme inval weet hij een trein te stoppen en klimt aan boord, het avontuur tegemoet.
Volgens het voorwoord zijn er 27 onderwerpen waarover De verzamelde werken van T.S. Spivet gaat:
“Dit boek gaat over:
1. Jeugdige cartograaf – Montana – fictie
2. Reizen en omzwervingen – fictie
maar ook over:
3. Continentale waterscheidingen – fictie
4. Spreeuwen – fictie
5. Kevers – tijgermonnikskever – fictie
6. Meisjes – meisjes die van popmuziek houden – fictie
en tevens over:
7. whiskey drinken – fictie
8. Geweren 1886 winchester short rifle .AO-.82 kal – fictie
9. Het Smithsonian instituut – fictie
10. De megather jumclub – fictie
11. Zwervers – fictie
12. Zwerverstekens – fictie
13. De veerkracht van het geheugen – fictie
14. Het oregon trail videospel voor de apple IIGS – fictie
15. De multiversumtheorie – fictie
16. Honing-noten cheerio’s – fictie
17. Glimlachjes – glimlachjes volgens Duchenne – fictie
18. Koorden – fictie
19. Eetbare buidels – fictie
20. Het erfgoed der geschiedenis – fictie
21. Traagheid – fictie
22. Wormgaten – wormgaten in de midwesten – fictie
23. Snorren – fictie
24. Gelijktijdige verlangens – fictie
25. Moby dick – fictie
26. Middelmatigheid – fictie
27. Regels – de driesecondenregels – fictie.”
Uiteraard komen al deze onderwerpen aan bod in dit onderhoudende verhaal. Maar zou je in één zin het hoofdonderwerp moeten beschrijven, dan is het wel: de verwerking van de dood van een geliefd broertje.
T.S. Spivet is een jongetje dat, net als zijn moeder en grootmoeder, is gegrepen door de wetenschap en door middel van tekeningen, kaarten en diagrammen de wereld om hem heen probeert te doorgronden. Een deel van zijn werk wordt door een leraar doorgesluisd naar de wetenschappelijke wereld, een ander deel echter, waarvan vele voorbeelden in het boek staan, hebben betrekking op zijn familie, zoals een schema over hoe zijn vader hout hakt, de kevers van dr. Clair, het pubergedrag van Gracie komen regelmatig terug, plus het feit dat broertje Layton nu niets meer kan bijdragen aan T.S. Spivet’s wetenschappelijk experimenten. Hoe fanatiek deze kleine onderzoeker ook de wereld inkijkt en alles machtig interessant vindt, zeker zijn bezoek aan de grote mensenwereld van het Smithsonian, T.S. Spivet blijft een kleine jongen met een groot verdriet, dat hij nog geen plaats heeft kunnen geven in zijn jonge leven; net als zijn vader, moeder en zusje nog niet helemaal kunnen omgaan met het verlies van Layton.
Wat er nu precies in T.S. Spivet’s hoofd omgaat, wordt pas duidelijk als hij zijn toespraak in het Smithsonian houdt, een aandoenlijke en verhelderende voordracht, waarmee ook voor de lezer vele puzzelstukken op hun plek vallen.
Het boek is uitgegeven met aan de kantlijnen de meest uiteenlopende tekeningetjes, schema’s en aantekeningen. Van “een goederentrein als een Broodje Geluid”, een opsomming van “Overzicht van Wat Ik Meenam naar de McDonalds in Pocatello”, “concentratie van zwerfvuil in Chicago”, “de Vergankelijkheid van Woede, Donderbuien” tot een uitgebreide weergave van “Ekmans gezichtsuitdrukkingen”.
Deze ‘kanttekeningen’ geven op onderhoudende wijze weer hoe T.S. Spivet de wereld omhelst: op een ad hoc manier probeert hij alles wat op zijn weg komt op komische wijze vast te leggen zoals “De McMachtige Drietand van het Verlangen” (over waarom eten van een McDonald zo aantrekkelijk kan zijn) of “Logboek van de Ontzettend Saaie Speech van de Secretaris” (over een saaie toespraak) of een uitwijding over de Mexicanen die aan het eind van de zomer het vee van zijn vader bijeendreven voor de winter en over hoe dr. Clair ze dan gemberkoekjes bracht.
Grote lijnen wijzen de lezer keurig de weg van de tekst naar een bijbehorende illustratie en wanneer de lezer goed oplet, is het duidelijk dat dit verhaal, dat verschillende keren een wat irreële weg lijkt op te gaan, misschien wel een van die prachtige, fantasierijke dromen van T.S. Spivet is.
Het doet er ook niet toe of het verhaal alleen uit het brein van T.S. Spivet is ontsproten, of dat T.S. Spivet daadwerkelijk een zaal vol wetenschappers heeft toegesproken op het Smithsonian instituut. T.S. Spivet is evenmin een Harry Potter die de wereld van het kwaad bestrijdt. T.S. Spivet is gewoon een jongetje dat een prachtig verhaal verzint om te vertellen wat hem nu werkelijk dwars zit. Het verhaal leest als een goederentrein en is net als alle kanttekeningen een bron van plezier.
Dit is een van de boeken die je helemaal voor je plezier leest, zonder dat je geconfronteerd wordt met wereldconflicten, trieste historische gebeurtenissen of andere narigheid. Een prachtige uitgave, alleen al om door te bladeren. Ook al is er dan wel het zwarte randje van de dood van Layton, dat menige bladzijde kleurt.
Reif Larsen – De verzamelde werken van T.S. Spivet (The Selected Works of T.S. Spivet, vert. Harm Damsma & Niek Miedema) Ailantus, 2009
Leestips
Over nog zo’n vroegwijs jongetje dat wegloopt:
Florian Zeller – De ontsnapping van Julian Parme
Kinderen en de verwerking van verdriet:
Jón Kalman Stefánsson – Yellow submarine
Mitch Cullin – Getijdenland
James O’Neill – Verstoring
Jonathan Safran Foer – Extreem luid & Ongelooflijk dichtbij
Alison Smith – Noem alle dieren
Jongetjes in een oorlog:
Juan Marsé – De staart van de hagedis
Amos Oz – Panter in de kelder
Twee andere ‘geïllustreerde’ romans:
Mark Z. Danielewski – Het kaartenhuis
Steven Hall – Gehaaid