Een gen reizend door de geschiedenis
Amerikaanse/Griekse familiesaga rond een hermafrodiet.
De verteller van deze familiegeschiedenis is Cal, een pseudo-hermafrodiet. Hij is als meisje opgegroeid en nam de opvoeding van zichzelf als man later zelf ter hand. Op het moment dat hij vertelt woont hij in Berlijn waar hij een goeie baan heeft, maar nog altijd moeite heeft met vriendinnen maken, omdat hij nu eenmaal geen normaal geslacht heeft. Hoe alles zo gekomen is, vertelt hij door middel van zijn familiegeschiedenis, een Griekse familie die naar Amerika emigreerde en langzaam maar zeker integreerde in de melting pot van dit nieuwe land met onbegrensde mogelijkheden.
Uit het kleine Ottomaanse dorpje Bithynios kwam ook het gen dat ervoor zorgde dat Cal met zo’n merkwaardig geslacht werd geboren. Het reisde mee met Desdemona en Lefty, zette zich voort zonder noemenswaardige gevolgen in Milton en in Tessy en vond tenslotte zijn plek bij Cally, die later Cal heette. Net als het zijderupsenkistje overleefde het de woelige geschiedenis van de familie Stefanides.
Middlesex is echter meer dan de geschiedenis van een gen dat zich voortplant via een Griekse migrantenfamilie in Amerika. Het is ook een ode aan een stad die nog geen plek in de literatuur heeft gekregen. De meeste romans vertellen over New York, veel romans spelen op het Amerikaanse platteland, maar er zijn weinig boeken die zich afspelen in Detroit. Terwijl deze stad toch heel tekenend is voor de Amerikaanse samenleving. Het is de bakermat van het Amerikaanse statussymbool nummer één: de auto.
De familie Stefanidos beleeft de rijke tijd in Detroit wanneer de auto’s die van de lopende band rollen niet meer te tellen zijn. De familie maakt ook de teloorgang mee van de stad waarvan het eerste verval wordt getekend door de rassenonlusten in 1967. Vanuit een typisch Amerikaanse buitenwijk wordt verteld hoe de stad verder aan verloedering onderhevig is. Met Middlesex is Detroit dan eindelijk op de literaire kaart gezet.
Ook Eugenides’ eerste roman De zelfmoord van de meisjes speelt in Grosse Point. Maar dan straalt deze villawijk niet meer als de gemiddelde Amerikaanse buitenwijk uit. Deze taboe doorbrekende debuutroman wordt verteld door jongens die de meisjes uit een gezin hebben gekend, die een voor een zelfmoord pleegden. Het is een sfeervolle roman waarbij je je precies kunt inleven hoe het leven in zo’n straat van Grosse Point er aan toe ging.
Middlesex gaat echter ver over de stadsgrens, het gaat over landsgrenzen en oceanen. Want het begint met een stukje geschiedenis in Turkije waarna zoals zovelen emigranten in die tijd de boot werd gepakt om naar het beloofde land te gaan.
Deze mega-uitbreiding van locaties is Eugenides zeer goed bekomen. Middlesex sprankelt van de verschillende stijlen, verhalen, impressies. Het is geen saai medisch verhaal over een hermafrodiet, maar een uitgebreide familiesaga die met de nodige humor wordt verteld. Misschien was de aanleiding wel het gen dat voor een verrassing zorgde: Middlesex is uiteindelijk een prachtig familieverhaal geworden dat heel beeldend een stukje Amerikaanse geschiedenis weergeeft.
De Amerikaans/Griekse film My big fat Greek wedding (van Joel Zwick) heeft er net geen plaatsje in gekregen, maar het ademt bijna die sfeer uit. Het gaat over mensen die proberen hun eigen cultuur te behouden in hun Amerikaanse leven. Stuk voor stuk zijn het hartveroverende personages. Oma Desdemona die altijd bang blijft dat het lot haar misstap zal wreken op haar familie en die even gelooft dat ze haar oude werk met zijderupsen weer kan oppakken bij een zwarte sekte. Lefty die stoïcijns in zijn café waakt wanneer de rassenrellen zijn uitgebroken. Milton die elk jaar weer een nieuwe auto koopt en ten slotte in zijn laatste auto, een nachtblauwe Eldorado, vliegmogelijkheden ontdekt. En tenslotte is er Cally die als tiener de liefde ontdekt, maar net als haar tante Sourmelina van het ‘verkeerde’ geslacht blijkt te houden.
Middlesex is een rijke literaire page-turner, dat ook verkocht is zoals ooit de Herculus-hotdogs van Milton. Het won in 2003 de Pulitzer prijs.
Middlesex (Middlesex, vert. Mieke Lindenburg), Contact 2003
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De zelfmoord van de meisjes
Over een andere hermafrodiet:
Nicolien Mizee – En knielde voor hem neer
Liefde tussen broers en zussen:
Cormac McCarthy – De passagier
Cormac McCarthy – Stella Maris
Christoph Ransmayr – De sluismeester
Sandro Veronesi – Onaangeraakt
Meer over het Grieks-Turkse drama:
Louis de Bernières – Vogels zonder vleugels
Giles Milton – Paradise lost