Waar ik wakker van lig
Ierse dystopie over hoe een staat in een dictatuur verandert.
Boeken maken je soms aan het lachen, soms aan het huilen, ze bezorgen je een brok in de keel of maken je blij. Lied van de profeet is een boek dat je bijna hartkloppingen bezorgt. Van angst. Lied van de profeet maakt je zo bang dat je het boek opzij wilt leggen en er niets meer mee te maken wilt hebben. Maar de woorden slepen je aan de haren over de pagina’s, verder en verder de verdoemenis in. Net zoals Eilish Stack, die niet van opgeven wil weten en haar omgeving langzaam in een hel ziet veranderen.
Want wie luistert er nog naar profeten? Wie luistert er naar een dementerende vader die zegt dat je je kinderen moet oppakken, alles moet achterlaten, ook hem, en moet vluchten voordat het te laat is? Dit soort dingen overkomen jou niet, altijd een ander, totdat de ondergang van de wereld ook aan jouw huisdeur klopt.
Het begin van een nachtmerrie
Een rechtse partij in Ierland wint de verkiezingen en stellen wat noodwetten in. Eilish werkt in een biologisch laboratorium, haar man Larry is vicevoorzitter van de onderwijsvakbond. Het is even schrikken wanneer twee mannen van de speciale politie bij haar aan de deur komen en naar haar man vragen. Die niet thuis is. Die bij thuiskomst niet onder de indruk is van dit bezoek, die alles wegwuift, alsof de rechtsstaat nog bestaat. Daarom gaat hij naar de grote geplande demonstratie.
Eilish heeft drie zoontjes en een dochtertje. De jongste telg nog aan de fles, de oudste in de nog niet volwassen leeftijd van zestien jaar. Wanneer Larry niet meer thuiskomt, moet ze het alleen rooien in het huishouden en met haar kinderen, die niet zomaar accepteren dat hun vader is verdwenen.
Zo begint een kleine nachtmerrie die almaar grimmiger wordt. Want het blijft niet bij wat noodwetten. Steeds meer mensen ‘verdwijnen’. Een groeiende groep rebellen verzamelt zich en valt het leger aan. Het gaat steeds meer op oorlog lijken. Maar Eilish kan haar huis niet opgeven, het enige leven dat ze kent.
De ontsporing van een gewone wereld
Paul Lynch’ woorden snellen over de pagina’s zonder alinea’s, met alleen af en toe een witregel als teken voor een volgende scène. De dialogen moeten het zonder aanhalingstekens doen, zodat ze soms doorglijden in gedachtegangen. Paul Lynch vermijdt het om stiltes te creëren, mocht je op het idee komen om uit het verhaal te vluchten. De zinnen ratelen maar door, je steeds verder het boek en de diepte intrekkend. Het sleepte mij door een doorwaakte nacht, te benauwd om de ogen te sluiten zodat dit verhaal mijn dromen kon binnendringen.
Want het is een reëel verhaal over onze wereld vol telefonie, computers, websites en tv, vol opiniemakers, complotdenkers en onbetrouwbare influencers. Winkels blijven open, melk blijft verkrijgbaar, de honger nog lang niet op de stoep. Pas aan het eind wordt het zo bar en boos dat de elektra soms begint uit te vallen. Maar toch: een gewone wereld, zoals die waarin we leven, een beetje verstoord door mensen met een onstilbare honger naar macht. Totdat de beelden langzaam verschuiven naar ver-van-onze-bed decors en beginnen te lijken op beelden van gebombardeerde ziekenhuizen in Gaza en op in puin geschoten huizenblokken in de Oekraïne.
Angstaanjagend en goed
De grote vluchtelingenstromen uit Syrië en andere Afrikaanse landen, met vooral de tochten over zee per wankel bootje, met regelmatig een dramatische afloop, zette Lynch aan tot het schrijven van Het lied van de profeet. Niet wetende dat een aantal van zijn beelden al bewaarheid zouden worden toen zijn boek in 2023 de prestigieuze Booker Prize won.
Het is een dystopie die letterlijk morgen kan beginnen. De verrechtsing van Europa, Amerika, oorlogen die aan de grenzen likken. Maar de profeten zijn nog niet opgestaan om het sein te geven om te vluchten. We zullen met angst en beven moeten afwachten of deze roman een van de profeten is die het einde van onze beschaving aankondigen. Het lied van de profeet is de vijfde roman van Paul Lynch en is net zo verontrustend als De weg van Cormac McCarthy. Het lied van de profeet is een boek dat je al tijdens het lezen met huid en haar verslindt: een angstaanjagend goed boek.
Paul Lynch – Lied van de profeet (Prophet Song, vert. Tjadine Stheeman en Lidwien Beckmann) Prometheus, 2024
Leestips
Ierland en de oorlog:
Anna Burns – Melkboer
Dystopieën:
Sandra Newman – Julia
Diane Cook – De nieuwe wildernis
Davide Longo – De verticale man
John Ironmonger – De dag dat de walvis kwam
Assaf Gavron – Hydromania
Cynan Jones – De wetten van water
Cormac McCarthy – De weg
Christoph Ransmayr – De sluismeester
Hanya Yanagihara – Naar het paradijs
Margaret Atwood – De Maddaddam trilogie
Émilienne Malfatto – De kolonel slaapt niet
Vluchten:
Jennifer Zeynab Joukhadar – De kaart van zout en sterren
John Alexander Janssen – Een verhaal uit de zonnestad
Megan Hunter – Het eind is ons begin
Mohsin Hamid – Exit west
Zana Fraillon – The bone sparrow
Philippe Claudel – De archipel van de hond