Het leven zal altijd hetzelfde zijn
Egyptische parabel over geweld, verraad, oorlog en vrede.
Gabalawi had vijf zonen. Zijn oudste, Idries, gaat er vanuit dat hij het beheer over het erfgoed krijgt, maar op een dag roept Gabalawi zijn zoons bij elkaar en kondigt aan dat Adham het beheer over het erfgoed krijgt. Dit doet Idries in toorn ontsteken, zodat zijn vader zijn ‘ondankbare’ zoon het huis uitzet.
Adham, die zich schuldig voelt en niet weet waaraan hij de eer te danken heeft, beheert het erfgoed en gedraagt zich voorbeeldig. Tot op een dag Idries hem komt smeken in het geheime testament van Gabalawi te kijken hoe de toekomst er voor hen zal uitzien. Adham laat zich vermurwen, maar wordt gesnapt door zijn vader.
Ook hij wordt het Grote Huis uitgezet. Tezamen met zijn vrouw gaat hij naast het Grote Huis wonen, dat midden in de woestijn staat, naast Idries die daar ook met zijn vrouw woont. Idries is door en door slecht en daagt keer op keer zijn broer Adham uit. Het Grote Huis blijft voor hen gesloten, maar wordt de spil van hun leven. Adham krijgt een tweeling: Hoemaam en Kadri. Hoemaam is de goedheid zelve, Kadri is meer een ruwere jongen.
Op een dag komt een bediende uit Het Grote Huis Hoemaam uitnodigen voor een onderhoud met Gabalawi. Vanwege zijn karakter is hij uitverkoren om in het Grote Huis te komen wonen. Dit zet kwaad bloed bij Kadri, die, ondanks dat Hoemaam weigert te gaan, hem vermoordt in de woestijn bij de rots van Hind, genoemd naar de dochter van Idries.
Zo is de wijk van Gabalawi ontstaan: uit de nazaten van Idries en Adham. De deur van het Grote Huis blijft voor iedereen gesloten en het erfgoed wordt beheerd door opzichters, die er een zooitje van maken. De wijk vervalt in armoede en geweld.
Af en toe staan er mensen op die proberen uit deze spiraal van geweld en armoede te ontkomen: Gabal, de slangenbezweerder probeert dit door anti-geweld te preken. Zo ontstaan de Gabalieten. Rifa’a probeert dit door de kwade geesten uit te bannen en predikt geluk. Zijn aanhangers heten de Rifa’aieten. Kasim maakt er een mix van en schuwt het geweld niet. Zo wordt de wijk in de loop van de geschiedenis verdeeld in de nakomelingen van deze profeten en maken ze elkaar het leven zuur. Alleen in de koffiehuizen worden de mythes en legendes van deze grote mannen bezongen. En tenslotte is er Arafa, de man die alles zou veranderen.
Deze Arabische parabel uit 1959 gaat over de eeuwige spiraal van geweld en hebzucht. De moraal van het verhaal is dat deze spiraal inderdaad eeuwig is. De mens zit nu eenmaal zo in elkaar. De goeden worden verraden en vergeten, ook al vormen hun daden lichtpuntjes in de duisternis. Telkens weer steekt hebzucht op en verandert het leven in oorlog. Wanneer een democratie eindelijk wat stabiliteit en voorspoed heeft gebracht, wordt die toch weer om zeep geholpen door bloedwraak, hebzucht en achterdocht. Een les voor de wereld? Mahfoez geeft de goede weg wel aan, maar breekt die meteen weer af door te vertellen over het slechte in de mens dat altijd zegeviert.
In 1988 kreeg deze Egyptische schrijver de Nobelprijs voor literatuur. Hij is wel zeker behept met het wee en wel van zijn volk. Armoede en verraad zijn hoofdthema’s in zijn werk. Misschien door juist het aanstippen van die eeuwige slechtheid in de mens, maakt hij ons erop attent dat we moeten blijven vechten voor vrede. Dat is de enige weg naar een goed en overvloedig leven. Een Ghandi op papier dus.
Nagieb Mahfoez heeft in ieder geval de Arabische literatuur definitief in de boekenkasten van de Europese lezers gezet. Veel van zijn boeken, waaronder de Caïro trilogie uit 1956 – 1957 (Tussen Twee Paleizen, Paleis van Verlangen en De Suikersteeg), zijn in hiet Nederlands vertaald.
Nagieb Mahfoez – Kinderen van de Gabalawi (Awlâd hâratinâ, vert. R. van Leeuwen), De Geus, 2000
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Arabische nachten en dagen
De dag dat de leider werd vermoord
Bloedwraak:
Ismail Kadare – Een breuk in april
Yasar Kemal – Bittere wraak
Boeken uit Egypte:
Ra’oef Moes’ad Basta – Het struisvogelei
Nawel El Saadawi – God stierf bij de Nijl
Nawel El Saadawi – De val van de imam
Een verhaal zich afspelend in de woestijn met bijbel-achtige taferelen:
Jim Crace – Kluizenaars