Een bloederige traditie
Albanese roman over bloedwraak.
Wanneer ik aan Albanië denk, zie ik een donker land vol bergen. Terwijl ik pas enkele jaren geleden een eerste boek van de grote Albanese schrijver Ismail Kadare (geboren 1936) heb gelezen. Zijn verhalen spelen over de hele wereld, maar degene over zijn thuisland zijn vochtig van alle regen, natte sneeuw en een allesverhullende mist. Het lijkt er altijd donker.
Donker zijn ook de onderwerpen waarover hij schrijft, zoals misschien wel zijn bekendste boek De generaal van het dode leger, dat over een zoektocht gaat naar een gesneuvelde, beruchte generaal en zijn leger. En nu dus een nieuwe vertaling van Een breuk in april, een verhaal over bloedwraak, gjakmarrja in het Albanees. Het moorden beantwoorden met moorden is een traditie die nog lang niet is uitgestorven in Albanië, waar ze in vooral de noordelijke bergstreken liever leven naar de regels van de Kanun. Dit is een soort wetboek uit de vijftiende eeuw, opgesteld door lokale stammen.
Gjorg
Het boek begint met Gjorg, een jongeman die volgens de Kanun de moord op zijn broer moet wreken door iemand van de Kryeqyqes, de familie van de moordenaar, te doden. Dit gebeurt eind maart, waarna hij een traditionele pauze van een maand krijgt (de grote bessa) om bloedbelasting te gaan betalen in een mysterieuze toren, alvorens hijzelf het wild zal zijn waarop gaat worden gejaagd.
Het is een barre en dagenlange tocht door het land naar de bergen waar ergens de Kulla e Oroshit moet liggen, een soort toren waar hij geld zal moeten afdragen. Ondertussen denkt hij na over de pech die hij heeft omdat ooit, generaties terug, er een vreemdeling bij hun familiehuis aanklopte. Op een dag, nog steeds onderweg, ziet hij een zwart en prachtig opgesierd rijtuig voorbijkomen en vangt hij een glimp op van een wonderschone vrouw, die vluchtig uit het raampje kijkt.
Diana Vorspi
Hier kruisen de hoofdpersonages elkaars wegen: de uit de hoofdstad Tirana komende journalist Besian Vorspi is met zijn kersverse bruid Diana op weg door het gebied van de kulla’s en de wetten van de Kanun, een haast mythische landstreek die hij zijn vrouw wil laten zien op hun huwelijksreis. Hij heeft de Kanun flink bestudeerd en legt Diana geduldig alles uit. Maar naarmate Diana haar man aanhoort over de in haar ogen wrede wetten, wordt ze stiller en stiller en kan ze Gjorg, die met een zwarte band om herkenbaar was als iemand die verwikkeld was in bloedwraak, niet uit haar hoofd zetten.
Gjorg ploetert door de modder terwijl Besian en Diana per koets de landschappen zien verdwijnen in mist, sneeuw en duisternis. Het pasgetrouwde stel overnacht in primitieve herbergen waar ze zelfs niet altijd bij elkaar mogen slapen. In een ervan ontmoeten ze een lokale man met gezag, Ali Binak, die met twee assistenten probeert de mensen wat rede aan te praten om ruzies over landsgrenzen op te lossen en zo nieuwe bloedwraak te voorkomen.
Traditie versus modern leven
Het verhaal is simpel verteld, maar wel met genoeg spanning. De nieuwe tijd lijkt geen voet aan de grond te krijgen in het woeste gebied van de kulla’s en bloedwraak en het spreekt al snel tot de verbeelding. De duisternis heeft het verhaal weliswaar in zijn greep, maar wel op z’n Kadare’s. De schrijver laat af en toe een zonnestraaltje toe, geeft hier en daar een kwinkslag, laat wat cynisme klinken en voert haast groteske bijfiguren op, zodat het verhaal luchtig blijft en het naar de donkere middeleeuwen ruikende landschap met zijn tradities niet de boventoon voert.
Al spelenderwijs leer je veel over de wetten van bloedwraak van de Kanun, een bloederige traditie die de politie in Albanië en Kosovo (waar overwegend Albanezen wonen) nog steeds flink bezighoudt. Vooral in het noorden, waar het leven in de bergen nog op de oude voet lijkt door te gaan. De rest van Albanië is al uitgegroeid tot een modern toeristisch land.
Man Booker International Prize
Ook al waaieren Kadare’s verhalen uit over de gehele wereld en spelen ze in verschillende tijden, zijn geliefde Albanië is nooit ver weg. Een breuk in april, oorspronkelijk gepubliceerd in 1980, is weer een typisch verhaal van hem. Tradities versus modern leven, legendes en zijn geliefde, donkere Albanië, waarin hij als een populaire prins kon schrijven, ook al ging dat vaak in tegen het gedachtegoed van de communistische machthebbers. Pas in 1990 moest hij Albanië verlaten omdat de toen regerende president Ramiz Alia Kadare’s nooit aflatende kritiek uiteindelijk niet meer pikte. Kadare vestigde zich in Parijs. Nu pendelt hij op en neer tussen zijn vaderland en zijn nieuwe thuisstad Parijs.
In 2005 kreeg Ismail Kadare de Man Booker International Prize voor zijn gehele werk. Een aantal van zijn romans is vertaald naar het Nederlands. Na het lezen van dit ingrijpende verhaal over bloedwraak valt er dus nog heel veel meer te lezen van deze grote schrijver.
Ismail Kadare – Een breuk in april (Prilli i thyer, vert. Roel Schuyt), Querido’s Uitgeverij 2023
Leestips
Van dezelfde schrijver:
De generaal van het dode leger
Het leven in Albanië:
Lea Ypi – Vrij. Opgroeien aan het eind van de geschiedenis
Ornela Vorspi – Het land waar je nooit sterft
Bloedwraak in andere culturen:
Nagieb Mahfoez – Kinderen van de Gabalawi
Yasar Kemal – Bittere wraak
Alleen op de wereld:
Hernan Diaz – In de verte