Er was eens…
Kleine roman over het leven in Caïro in 1981.
Wanneer je zonder iets te weten over het boek het verhaal begint te lezen, vraag je je opeens af hoe het kan dat deze roman de jongste geschiedenis van Egypte beschrijft, terwijl de schrijver al in 2006 is overleden. Het is dan ook niet het roerige Caïro van deze dagen dat Mahfoez beschrijft, maar het Egypte van 1981, het jaar dat president Anwar Al-Sadat werd vermoord en Egypte een nieuwe omslag in zijn geschiedenis meemaakte. Mahfoez, ook wel ‘Het geweten van Egypte’ genoemd, schreef deze roman al in 1985, maar wanneer je verder leest, zul je merken dat de roman bijna geschreven lijkt te zijn naar aanleiding van de jongste historische omwenteling: het afzetten van president Mubarak in 2011 en alle onlusten die toen volgden.
Het grootste – en misschien wel aandoenlijkste – deel van het verhaal wordt verteld door Moehtasjemi Zajid, die al zo oud is dat hij met weemoed terugdenkt aan de verschillende perioden uit zijn leven, die parallel lopen met verschillende perioden uit de Egyptische geschiedenis. Met lede ogen constateert hij dat de nieuwe economie van Mubarak de meeste Egyptenaren geen windeieren heeft gelegd: zijn kinderen moeten behoorlijk hard werken om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen en kleinzoon Alwaan heeft het idee dat hij een wees is, omdat zijn ouders altijd elders zijn om te werken.
Alwaan is verloofd met het buurmeisje Randa. De twee steggelen over een huwelijk; ze hebben het idee dat hun inkomsten nog niet genoeg zijn om een eigen huishouden op te zetten. De ouders van Randa kijken een beetje neer op Alwaan en zijn bang dat hun dochter te oud wordt om te trouwen: wanneer Alwaan niet wilt, dan moet er een andere echtgenoot worden gevonden. Dus staat Randa onder druk: haar ouders die haar getrouwd willen zien en haar liefde voor Alwaan, die de grote stap maar niet durft te nemen.
En zo lezen we bijna een sprookje, was het niet dat de Egyptische geschiedenis een rol in het verhaal speelt: de dag dat de leider werd vermoord. Maar ook dat gegeven zou je als universeel kunnen beschouwen en het verhaal had dan ook niet misstaan in Mahfoez’ versie van het sprookje van Duizend-en-één-nacht: Arabische nachten en dagen. Het kleine verhaal is zeer toegankelijk geschreven, geeft inzicht in een andere cultuur, maar is ook een romantisch drama. Het boek dat nu pas in het Nederlands werd vertaald, is een klein juweeltje van de grote Egyptische schrijver, die zoveel boeken schreef over het leven in zijn geliefde stad Caïro, maar het nooit kon laten om zijn visie op de maatschappij erin mee te nemen. Nu blijkt zijn visie zelfs visionair en tijdloos.
Nagieb Mahfoez – De dag dat de leider werd vermoord (Jaum koetila az-za’iem, vert. Djûke Poppinga) De Geus 2014
Leestips
Van dezelfde schrijver:
Arabische nachten en dagen
Kinderen van de Gabalawi
Dé schrijver van Istanbul, met een romantisch drama, alleen veel uitgebreider dan De dag dat de leider werd vermoord:
Orhan Pamuk – Het museum van de onschuld
Meer over Egypte:
André Aciman – Uit Egypte
Caïro van vóór Nasser:
Waguih Ghali – Bier in de snookerclub
Het vroegere leven in Alexandrië:
Lawrence Durrell – Balthazar
Lawrence Durrell – Justine
Ra’oef Moes’ad Basta – Het struisvogelei