Juan Gómez Bárcena – De hemel boven Lima

Georgina

Spaanse roman over een correspondentie tussen een fictieve vrouw en een Spaanse dichter.

De Spaanse dichter Juan Ramón Jiménez (1881 – 1958) ontving in 1956 de Nobelprijs voor Literatuur. Zijn eerste dichtbundels kwamen uit begin twintigste eeuw en bereikte ook het verre Lima, waar dit verhaal zich afspeelt. Het is een fictief verhaal, gebaseerd op, naar het schijnt, een waar feit. De dichter heeft ooit gecorrespondeerd met een fictieve vrouw.

Hoofdpersonen van deze interessante roman zijn Carlos Rodriguez en Jose Gálvez, twee jonge studenten in de hoofdstad van Peru, allebei uit rijke families. Het speelt aan het begin van de 20ste eeuw in een onrustig Lima, waar arbeiders, aangemoedigd door de communisten, de straat op gaan voor hun rechten. Carlos, de zoon van een snel rijk geworden rubberbaron en Jose, afkomstig uit een oud-geld-familie met heel wat Peruaanse helden, flirten met de armoede en de linkse politiek wanneer het hen zo uitkomt. Zoals zoveel studenten zijn ze een beetje in de contramine: hun vaders zien glanzende carrières voor hen weggelegd, maar Carlos en Jose zijn nog lang niet toe aan serieus studeren. Ze komen nauwelijks op de universiteit, maar besteden hun tijd aan dichters. Ze denken zelf ook dichter te zijn, spenderen menige avond op een armoedige zolder met raam, vanwaaruit ze passanten allerlei literaire rollen toebedelen, de andere avonden in kroegen en bordelen met hun vriendenkring.

Hun grote held is de Spaanse dichter Juan Ramón Jiménez, wiens laatste dichtbundel niet in Lima is te verkrijgen. Dus besluiten ze de illustere dichter een brief te sturen om hem een gesigneerd exemplaar te vragen. Na kladje na kladje te hebben weggegooid menen ze de realiteit wat mooier te moeten maken, “want dat is tenslotte wat dichters doen.” Ze besluiten zich voor te doen als een mooie jonge vrouw: Georgina Hubner.

Carlos, die sowieso al een vrouwelijke uitstraling heeft waarmee hij worstelt, heeft een zwierig kalligrafisch handschrift en hij schrijft de brief. En het lukt! Enige tijd later komt er met de boot een antwoord mét het gevraagde exemplaar. De twee vrienden zijn helden in hun dichters-vriendenkring en ze besluiten de correspondentie voort te zetten.

Zo komt er een stroom brieven op gang, die steeds romantischer wordt. Carlos en Jose zijn niet bedreven in het brieven schrijven en wenden zich voor deze kunst tot een beroepsschrijver, die op een marktplaats brieven schrijft tegen betaling. Doctorandes Christóbal heeft al heel wat voorbij zien komen en weet als geen ander hoe de ontvanger in te pakken.

Het was nog in het tijdperk dat de post overzee met de boot ging, wat betekende dat je weken moest wachten op een antwoord, tenzij de scheepsrat brood in je brief zag. Wanneer er staking was, had je ook vette pech. Er waren toen bovendien nog geen computers die je kon gebruiken om iemands identiteit te checken. Noch om brieven te leren schrijven.

Beide vrienden proberen zich in te leven in Georgina, Carlos meer dan Jose, die eigenlijk alleen voor de roem gaat, terwijl Carlos Georgina steeds meer voor zich ziet. De heren realiseren zich dat schrijvers altijd vanuit eigen ervaring schrijven. Maar beiden hebben nog nooit een echt grote liefde gekend, Carlos is zelfs pas eenmaal met een vrouw naar bed geweest, maar dat was eigenlijk een kind-hoertje. Toch haalt hij de ervaringen met haar naar boven, bezoekt een ander hoertje en begint het meisje wat op te hemelen, ook al kan ze met geen mogelijkheid tippen aan de hemelse Georgina.

Niet alleen het brieven schrijven is een thema. Ook de vriendschap tussen beide heren speelt een rol. Omdat Jose uit zo’n bekende familie komt, kijkt hij een beetje neer op Carlos, die een meegaand karakter heeft en zijn vriend in alles zijn zin geeft. Maar Jose krijgt het wel erg hoog in de bol en eigent zich bovendien dingen toe die van Carlos zijn. Jose, die alleen maar wilt dat Jiménez een gedicht aan Georgina opdraagt, zodat hij daarmee kan pronken en hiervoor steeds meer uit de kast haalt, komt steeds vaker tegenover de dromerige Carlos te staan, die Georgina beschermt tegen een steeds losbandiger karakter dat haar wordt opgedrongen.

Het is geen spetterend boek vol actie, maar een drama dat zich langzaam opbouwt: de stroom brieven, die steeds intenser wordt tussen de Spaanse dichter en de imaginaire Georgina en de relatie tussen de twee vrienden, die steeds meer afkalft. Het wordt verteld vanuit een derde persoon, die op onderhoudende wijze soms vooruitblikt, wat over de situatie in de stad vertelt, over de achtergronden of literaire standjes. Naast het verhaal krijgen we een mooi beeld van Peru, zoals het in de vroegere twintigste eeuw was: met onder andere de diepe kloof tussen rijkeluiskinderen en het gewone volk, zoals hoertjes en arbeiders.

Bij het lezen over Jose en Carlos dwaalden mijn gedachten soms uit naar de Mexicaanse Arturo Belano en Ulyses Lima, twee dichters die door het boek De woeste zoekers van Roberto Bolaño zwerven, op zoek naar een onbekende dichteres. Een boek dat sterk rond de literatuurwereld draait, in het bijzonder de Zuid-Amerikaanse. De hemel over Lima, dat in een vroegere tijd speelt, is meer een boek voor beginnende schrijvers, vol tips over drama en opbouw. Een mooi verhaal over twee vrienden in Lima, een dichter in Spanje en een onderhoudende verteller.

Juan Gómez Bárcena – De hemel boven Lima (El cielo de Lima, vert. Peter Gelauff), Wereldbibliotheek, 2019

Leestips
Van dezelfde schrijver:
Het dorp van de herinneringen
Een zoekende Chileense dichter:
Alejandro Zambra – Bijna een vader
Over een groep dichters in Mexico stad:
Roberto Bolaño – De woeste zoekers
Jong en op zoek naar een literaire carrière:
Keith Gessen – Al die droevige jonge literaire mannen